İNKARCI DİYANET’İN TUZAKLARI ve CEMEVİ GERÇEKLİĞİ

İsmail Kaygusuz

Çağdaşlaşmada Diyanet’in yeri olamaz

Bu gün Türkiye Cumhuriyeti devletinin tam çağdaşlaşmasının bir tek yolu vardır: Diyanet İşleri Başkanlığını ve ona bağlı yan kuruluşların tümünü devletin resmi yapısı içinden ve eğitim sisteminden çıkartıp, her türlü finans desteğini keserek inananlarının maddi ve manevi yönetimine vermek! Çağdaş devletin üç temel taşı olan “laiklik, çoğulculuk ve demokrasi”yi yıkmaya yönelik dinsel ve inançsal kışkırtıcı eylemleri, ağır yasal yaptırımlarla denetim altında tutarak; her türlü inançlara eşit uzaklıkta durup, inananların inançlarını, bu bağlamda her türlü düşünce açıklamalarını ve tapınmalarını özgürce yapmalarını sağlayıcı önlemler almak.

Başka bir yazımızda dediğimiz gibi, Diyanet’in yeniden yapılandırılması adına atılan ve atılacak her adımda, Türkiye tipi laikliğin sınırları daha da daralacaktır. Diyanet kurumuna, hangi anlamda ya da hangi bağlamda olursa olsun konulan her taş, laik-demokratik-çağdaş devlet yapısından sökülüp alınmış demektir, böyle biline! Diyanet İşleri Başkanlığını, yarı özerklik vererek yeniden düzenleme dahil, çağdaşlık yorumuyla yeniden yapılandırmayı, devlet içindeki bu teokratik yapılanmanın kat be kat güçlendirilmesi demektir. Biz bu “yeniden yapılandırma”yla çağdaşlaştıma anlayışının ardındaki anlayışları, Alevi toplumuna olduğu kadar, laikliğe ve demokrasiye hazırlanan yeni tuzaklar olarak görüyoruz. Aslında Devlet Bakanı’nın çağdaş bir yasayla Diyanet’i çağdaş yapıya kavuşturalacağı haberi, ABD emperyalizminin “Büyük Doğu Projesi” siyaseti çerçevesindeki “Ilımlı İslam”a uyum çalışmalarının bir parçası olduğu gerçeği yatıyor.

Devlet, Sünni İslam anlayışı ve inancını – diğer mezhepleri ve inançları yok sayarak-, Hanefi mezhebi ve ictihatlarına indirgeyip onu gizli resmi din olarak, denetim altında tuttuğu gibi, Diyanet’in içine göstermelik bir sokuşturmayla, Aleviliği de bu dayatmacı devlet ve siyaset anlayışı çerçevesinde, olasılıkla daha çok Şiilik tanımlama ve değerlendirmesiyle resmileştirmek istemektedir. O zaman İslamın batıni ve Sünniliğe aykırı yorumlarıyla birlikte çeşitli tarihsel din ve inançlardan, felsefi anlayışlardan ödünç alıp özümsediği ögelerle çağlar içinde gelişmiş bir heterodoks inanç sistemi olan Alevi-Bektaşiliğin tapınma ritüelleri de, bunların uygulandığı tapınma mekanı cemevleri de yasaklanıp, inançsal işlevlerinden soyutlandırılacaktır. Mevcut dergahlara da izin verilmeyecek ve hatta ezana ‘Aliyyün Veliyullah’ bile eklenip Aleviler, Ortodoks İslamın resmi tapınağı camilere ısrarla çağrılacaktır. Belki de karşımıza, “çağdaş Diyanet yasasının” örneğin, “sinagog, kilise ve cami dışında herhangi bir mekanda toplanıp ibadet yapmak yasaktır” maddesi çıkacak. Şimdi Başbakan’ından tutunuz Bakanı, Diyanet Başkanı ve yardımcısına kadar herkes Camiyi uzaktan gösteriyor, o zaman kolumuzdan tutulup (!) sürükleneceğiz galiba.

Kuşkunuz olmasın çıkarcı Dedeler,Alevilerden sınıf atlamış toplulmsal kesitler, çıkar bağlarıyla devlete bağlı sermaye grupları içinde bulunanlar, dönek ilahiyatçılar, şiileşmiş bilgin ve tarihçiler peşpeşe ortodokslaşmaktan çekinmeyecek. Kısacası sürekli bölücülük suçlamalarıyla binlerce insanı cezalandırmış devlet, çıkarlarına uygun gördüğü bölücülüğü, “böl ve yönet”(divide et impera) kuralıyla en sıkı biçimde kendisi uygulama sürecini başlatmış bulunuyor.

Diyanet’in Cemevi inkarcılığı

Diyanet ya da Devlet kabul etse de etmese de Cemevi Alevilerin inanç ve kültürünün merkezi olduğu kadar, aynı zamanda tapınma yeridir. Cemevi ya da İsmaili ve Ehlihakçı Alevilerin adlandırdığı gibi Jamaat Khana(Cemaat Hane)ya da Gat Ganga bir ibadet hanedir. Sultanbeyli ve Çankaya ilçelerinde oturan Alevilerin, Cemevi yaptırma talepleri için, Diyanet İşleri Başkan yardımcısı imzası altında verilen bilirkişi raprorunda

“Anayasanın “ İnkılap Kanunlarının Korunması” başlıklı 174. Maddesinin 3 numaralı bendinde zikredilen 677 sayılı ‘’ Tekke ve Zaviyelerle Türbelerin Seddine ve Türbedarlık ile Bir Takım Unvanların Men ile Ilgasına Dair Kanun’’ değiştirilmeksizin, kaldırılan tekke ve zaviyelerin ihyası anlamına gelebilecek, ayin-i Cem icra etmek üzere Cemevi tesis edilmesi anılan kanuna uygun düşmemektedir…”deniliyor.

Daha sonra çeşitli gazetelerde bu konuda verdiği demeçlerde ise aynı kişi doğal olarak, bağlı bulunduğu Devlet Bakan’ı ve Başkanın söylediklerini yineliyor; ayrıca bilgiç bir tavır içinde ve birkaç konuyu birbirine karıştırarak şunları söylemişti:

“Din, tarihi ve bilimsel kabule göre ; Islam’ dan ayrı bir Alevilik- Bektaşilik Dini; cami ve mescitten gayri ‘’Cemevi’’ adında bir Islam mabedi de bulunmamaktadır. Ayrıca Müslüman olan Alevi-Bektaşi vatandaşlarımızın Kur’an dan başka bir kutsal kitabı, Hz. Muhammed’ den gayri bir peygamberi de yoktur.”

Bir Sünni köşe yazarından Alevilerin cemevi talebine dolaylı destek

Diyanetin Alevi-Bektaşi cemevlerine karşı inkarcı tutumuna destek olarak ileri sürdüğü “İnkılap Kanunlarının Korunması” bahanesine ilişkin en güzel karşılığı; Milliyet’ten (03-01-2005) bir köşe yazarı, Güneri Civaoğlu, “Mahcubiyet” başlığı altındaki yazısıyla verdi. Konuya ilişkin başka birşey söylemeden, bu bağlamda altına imza atmaktan çekinmeyeceğimiz bu yazıdan birkaç paragrafı aşağıya almamız yeterli olacak. Ayrıca yazara, büyük Medya’dan kimsenin umursamadığı Alevilerin bu haklı talebine dolaylı destek vermiş olması nedeniyle, kendisine kişisel teşekkürümüzü de söylemekten çekinmeyiz. Civaoğlu şunları yazıyordu:

“Çankaya’da cemevi açılması isteğinin reddi. Üstelik de çok yanlış bir yorumla reddi, talihsiz bir tavırdır. Önce ret süreci ve gerekçesi… Alevi yurttaşların Çankaya Cemevi Yaptırma Derneği, İmar Planı’nda "ibadethane" olarak gösterilen arazi için başvurur. Kaymakamlık, Valiliğe. Valilik, İçişleri Bakanlığı’na. Bakanlık, Diyanet İşleri’ne gönderir başvuruyu. Ne ilginç rastlantıdır ki, Türkiye’nin AB’den tarih aldığı 17 Aralık’ta Diyanet İşleri "ret" cevabını verir. Gerekçe:‘Tekke ve zaviyelerle Türbelerin İlgasına Dair Yasa’nın 1. maddesi gereği tekke ve zaviyeler kapatılmıştır. İslam ibadetine mahsus ve usulüne göre açılmış cami ve mescit dışındaki yerlerin ibadet yeri olarak kabulü mümkün değildir…’

“Cemevleri, tekke ve zaviye değil, ibadet yeri. Öyle ki. 1997 yılında, Hacıbektaş’ta devletin tahsis ettiği 43 dönümlük araziye, cemevi inşaatının temelini o dönemin hükümeti adına ve Başbakan’ı temsilen Başbakan Yardımcısı Bülent Ecevit attı.Koalisyon ortağı partilerin genel başkanları törende hazır bulundular. Yaptıkları konuşmalarda, ‘daha önceki yıllarda Alevi yurttaşlara başta cemevleri olmak üzere bazı yanlışların bundan böyle tekrar edilmeyeceği’ güvencesini verdiler. Dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Hacıbektaş’taki yeni Cemevi ve Külliyesi temel atma törenine ‘hayırlı olsun’ telgrafı gönderdi.”

“AB ilkeleri ve İnsan Hakları Anlaşması da ‘herkesin inançlarını – kamu düzeni, sağlık ve ahlaki sınırlamalar ötesinde – dilediği mekânda, icra ve yayma hakkını’ güvenceye almıştır. Alevi yurttaşların da ibadet yerlerini özgürce seçme hakkı vardır. Türkiye hukuk sistemi ‘Uluslararası hukukun, iç hukuka hatta Anayasa’ya bile üstünlüğünü’ kabul etmiş bulunmuyor mu?Yani, o yargı kararı ile Tekke ve Zaviyeler Hükmü böyle saptırılmamış, doğru algılanmış varsayılsa bile Uluslararası Hukukla çelişmekte ve geçersiz hale gelmektedir.
Teolojik yaklaşıma gelince: Kur’an-ı Kerim’de ‘cami’ kelimesi yoktur. Kutsal kitabımız, ‘Yeryüzünün tümü sizin mescidiniz’ buyurur. Bu yeryüzü kapsamına elbette cemevleri de girer. Cemevleri uzayda değil ki…Kaldı ki…Cami’nin etimolojisi ‘cem etmek yani toplanmak’ tır.”

Köşe yazarının yazı başlığı“Mahcubiyet”, utanma ve sıkılmayı ifade eder; oysa Diyanet görevlilerinin yaptığı bu ikiyüzlülük, sözcüğün en geniş anlamıyla “utanmazlık”la tanımlanır.

Cemevi’nin Alevilerin tapınma mekanı oluşu tarihsel bir gerçekliktir

Tarikat şeyhlerinin elleri öpülerek siyaset yapıldığı; tarikatçıların başbakan ve bakan olduğu; bir takım tarikat önderlerinin devletin, hükümetin, hatta ordunun içine kadar adamlarına buyruklar verdiği ve de dinci hükümetler tarafından yönetilmekte olan bu ülkede, hem de her fısatta devrim yasalarını çiğnemiş, laikliğe ve Anayasa’nın ruhuna aykırı bu kurumun Başkan yardımcısı, Alevilerin Cemevi istemini engellemek için tekke ve zaviyelerin kaldırılması yasasını işletmeye çalışıyor!

Bilimin yöntemine ve verilerine karşı olup da işine geldiği zaman onu öne çıkaranlara, tarihi hiç bilmeden tarihsel gerçekliklerden sözedenlere ne ad veriliyor doğrusu çok merak ediyoruz. Diyanet İşleri Başkan yardımcısı, benim dinsel görüşüme göre demiyor da “dini, tarihi ve bilimsel kabule göre ; cami ve mescitten gayri “Cemevi’’ adında bir Islam mabedi de bulunmamaktadır” diyor. Bunu da “Islam’ dan ayrı bir Alevilik- Bektaşilik Dini olmadığı” örneklemesiyle sözde kanıtlıyor. Dinler ve inançlar tarihini derinliğine bilen, ortodoks ve heterodoks inançların ayırdına varan ve bilimsel konuştuğunu ileri süren kimse böyle bir kanıt göstermez.

Diyanetçilerin ve Sünni bilginlerin , iktidardaki yönetimin yadsıyarak, tapınma yeri kabul etmemesinin, bu inkarcılığın tarihsel ve bilimsel temeli de, tutarlılığı da yoktur. Hem sonra bir kere, işlev olarak da cami, ne kilisenin ne de sinagogun İslamdaki karşılığıdır, yani o çok kullandıkları ‘alternatif’i filan da değildir. Çünkü bu iki tapınakta aynı zamanda cemaatlarının tapınma dışında çeşitli sosyo-psikolojik, sanat, müzik ve bilgilendirme gereksinimlerini karşılayan etkinlikler de gerçekleştirilir. Bu tapınakların çok iyi yetişmiş çocuk ve yetişkin koroları, müzisyenleri, çağdaş eğitim yapan okulları vardır. İçinde konferanslar verilir, tiyatro oyunları sahnelenir, konserler düzenlenir. Camilerin bünyesinde, çağdaş bilim ve yaşam biçimine karşıt eğitim veren Kur’an kursları ve bazı ticari etkinlikler dışında ne yapılır? Herhangi birinde bir konser ya da bilimsel bir konferans vermek için bir başvuru yapın da görün dünyanın kaç bucak olduğunu! Cami cemaatını oluşturan erkekler birbirini tanımaz, ilşikileri bir “selamun aleykum”dan fazlası değildir; düzgün ahlaklı, gerçek inananlar ve temiz insanlarla birlikte, hırsız, ahlaksız, katil, dolandırıcı vb. müminler(!) de oradadır; camiden çıktıklarında yine soysuzluklarını sürdürürler. Nasıl olsa iki rekat nafile ya da tövbe namazı kılındı mı, Tanrı tüm günahları bağışlıyormuş! Öyle değil mi??

Cami ve Cemevi’nin kökeni aynı, ama içinde yapılan tapınma ritüelleri farklıdır

Mekke’de ilk İslam topluluğunun tapınma yeri yoktu. İbn Hişam’ın (ö.883) Siyar-ı Nebi’sine (s. 159, 190) göre, İslam Peygamberi yaklaşık 13 yıllık Mekke döneminde, ancak 7.yılında tamamladığı kadınlı erkekli kırk kişilik inananlarıyla kendi evinde, Mekke’nin en dar ve gizli sokaklarında bulabildiği uygun bir mekanda ya da bir mağarada tapınma düzenlemeye başlamıştı. Akşam, gece ve sabah olarak bildirilen bu Tanrıya dua etmeyi/salat’ı, anlaşılıyor ki, putperest Mekkelilerin ağır baskıları yüzünden, kendilerini güvencede hissettikleri ya da güvenceye aldıkları zamanlarda akşamdan başlayarak sabaha kadar toplu tapınma biçiminde yerine getiriyorlardı. Kutsal “Kırklar Meclisi ya da Kırklar Cemi” adıyla yaşatılan ve Alevi-Bektaşi toplu tapınması Görgü Cemi’nin tarihsel kökeni olan olan bu gizli toplantılarda, kuşkusuz sadece ibadet yapılmıyor; topluluğun varlığını sürdürmesine ve İslamın yayılması/propagandasına ilişkin sorunlar konuşulup tartışılıyor çözümler üretiliyor ve hizmetler görülüyordu. İbn Hişam’ın verdiği bilgiler İmam Bakır(ö.734) ve oğlu Cafer Sadık’ın (ö.765) batıni çevresinde hazırlanmış Ummu’l Kitab ve 9.yüzyılın sonlarında yazılmış İkhvan-as Safa Risaleleri tarafından desteklenmektedir.

Muhammed peygamber 622 yılında Medine’ye göçedince, tapınmalarını yapmak ve her türlü toplumsal ve güvenlik sorunlarını konuşmak için geniş bir avlu yaptırdı. Tapınma sırasında, yani dua ederken yüzler Kudüs yönüne çevriliyordu. Muhammed Mekke’den gelen müslümanlarla (muhacir), bir yıl önce Kırklar arasından 12 kişinin nakip olarak gönderdiği kişilerin Medine’de İslama çevirdiği yerlileri (ensar) burada kardeşleştirdi. Tapınma törenlerinin bir parçası olarak, ortak çalışıp, kazancı ortaklaşa kullanmak ve bölüşümcülük temelinde ömür boyu ailecek sürdürülen yol ve inanç kardeşliğiydi bu. Ortodoks tarihçilerin “Muahat Akdi” (Kardeşlik Anlaşması) adını verdikleri bu tören, Alevi toplu tapınması Görgü Cemi’nin en önemli kurumu Müsahipliğin temelidir ve kesintisiz aynı ilkeler bağlamında “ikrar verme, yola girme, yolkardeşi olma” ritüelleriyle günümüze değin sürmüştür. Bu ilk toplanma, “cem”olma yerinin adı cami değil, mescid (secde edilen, ibadet yapılan yer) idi. Alevilerin tapınma yeri olan Cemevi/Meydanevi, bu ilk mescidin işlevlerini sürdürmektedir.

Kuran ayetlerinden hiçbirinde ve Muhammed’in davranışlarında görüldüğü gibi, Tanrı’nın adının anılması(Kuran 33, 41: Ey insanlar! Tanrıyı sıkça zikredin.) ve ona dua edilmesinin ne yeri ve zamanı ne de duruş biçimi belirlenmiştir. Gece ve gündüz boyunca inananın istediği zamanda ve yerde (Kuran 73, 20: Senin, gecenin üçte ikisine yakın kısmını,bazan yarısını, bazan da üçte birini yatmadan ibadetle geçirdiğini…Rabbin biliyor); yatarken, otururken, at veya deve üzerinde çeşitli pozisyonlarda, hatta raksederek Tanrı’ya dua edilebilir (Kuran 3, 191: Onlar ayakta dururken, otururken, yanları üzerine yatarken Allahı anarlar…Kuran 2, 239: Eğer-herhangi birşeyden- korkarsanız, salatınızı yürüyerek yahut binmiş olarak yerine getirin…) Bir Müslümanın, kilisede ve havrada Tanrısına dua edebileceği gibi, elbette ki evinin bir köşesinde, camide ya da cemevinde bunu yerine getirmesi de olağandır. Demek ki İslamın özünde, yani Kuran ve Hadislerle kesinkes belirlenmiş cami-mescid yapısı türünden bir İslami tapınak yoktur. Eğer öyle olsaydı Ali şu sözleri söyler miydi:
"1024. Duydum ki bir cami yaptırıyormuşsun devlet hazinesinden, inşallah başaramıyacaksın.
1025. Alıp dağıttığı narların karşılığını fuhuş ile ödeyen bir kadına benzetiyorum senin şu cami yaptırma işini.
1026. Bunu anlayan insanlar ona dediler ki; bela onun üstüne olsun, ne zina işle ne de sadaka dağıt!” (Hazreti Emir Ali İbn-i Ebu Talib, Çev. Vedat Atil:, Hazreti Ali Divanı.İstanbul 1990, s. 125)

Cami, cem sözcüğüyle aynı kökten ve "toplanma yeri" demektir. Hemen anlaşılacağı gibi Cemevi ile aynı anlamı taşıyor. Ancak cami bu gerçek anlamından uzaklaştırılarak ona "Tanrının evi", "Müslümanların tapınağı" vb. biçimde isimlerle kutsal görev yükletilmiştir. Nasıl ki Tanrıya dua etme-yakarma (Arapça salat, Farsça namaz), Muhammed peygamberin ölümünü izleyen yüz-yüzelli yıl içinde biçim ve kurallara, beş vakite bağlanmış ise, camiler de, özellikle Sünni (Hanedan) İmparatorluklarında kutsanıp, İslam tapınağı olarak birer ihtişam simgesi olmuştur.
Ortodoks İslamın geliştirip zorunlu kıldığı, Kilise ve Havra karşılığı dinsel tapınak olarak Cami kavramı, Heterodoks İslam’da yoktur. Abbasi dönemi heresiograflarının (din sapkınlığı yazarları) verdikleri bilgilere göre; Babek-Hurremiler (9.yüzyılın ilk yarısı) dinsel törenlerini belirli gecelerde kırsalda, açık alanlarda kadın erkek toplu halde yapıyorlar. Orta yerde yakılmış bir ateşin çevresinde hep birlikte raksederek şarkılar söylüyorlardı. Ayrıca Babekilerin, egemen oldukları bölgelerde yaşayan Ortodoks Müslümanların köylerine -kendileri içine hiç ayak basmadıkları halde- camiler yaptırdıklarını şaşkınlık içinde yazmaktadırlar.
Nuvayri’nin Nihayat al-Arab adlı yapıtında anlattığına göre Karmatiler 891 yılında ilk kez Küfe yakınlarında ulaşılması güç bir kale inşa ettiler. Genişliği 13.44 m. olan surların çevresinde geniş hendek kazdılar. Bu kale inşaatını çok kısa bir zamanda tamamlayıp, onun içinde çok büyük bir bina yaptılar. Her yandan gelen kadın ve erkekleri ayırım yapmaksızın buraya yerleştirdiler. Adına Dar al Hicra (Göçmen Evi) diyorlardı. Daha sonra yaklaşık iki yüzyıl boyunca Karmatiler, tapınmalarını ve topluluğun sorunlarını görüştükleri toplantılarını kale ve kentlerindeki bu Dar al-Hicra’larda yaptılar.
1051 yılı kışında başkent al-Ahsa’yı ziyaret eden Nasr al-Husrev, İslam şeriatını tümüyle yadsıyan Karmatilerin, kentte yaşayan Ortodoks Müslümanların (Sünni ve Şiiler) toplu dua etmeleri için bir İranlı tüccarın Cuma camisi yaptırmasına izin verdiklerini anlatmaktadır. Görülüyor ki bu proto-Alevi toplulukları, kendileriyle birlikte yaşayan Sünnilerin inanç ve ibadetlerine engel olup, kendi düşünce ve inançlarını zorla dayatmıyorlardı
Alevi konar-göçer Türkmenler’in Anadolu’dan bir Cem betimlemesi vardır: 13. yüzyılın ilk çeyreğinde, Baba İlyas’ın Piri Dede Garkın’ın Elbistan ovasında dörtyüz Türkmen obasının dörtyüz şeyhini, bir mürşid ve büyük Şeyh olarak topladığını ve kırk gün kırk gece Cem sürdürdüklerini, Elvan Çelebi Menakıbu’l Kudsiyye’sinde (s.16-17) anlatmaktadır. Cem süresince katılımcı şeyhler, Dar’a durarak yol içindeki eksiklikleri-noksanlıklarını dile getirip mürüvvet dilemekte. "Sürünerek huzuruna geldik, suçluyuz suçumuzu kabulettik!" demektedirler. Cem toplu tapınmasının sonunda, büyük bir keramet göstermiş bulunan Baba İlyas halife ve büyük Şeyh seçilmiştir…
Büyük İsmaili Hind ve Sind baş dai’lerinden Pir Sadruddin’in (ölm. 1416) İmam İslam Şah’ın isteği üzerine 1396 yılı içerisinde Pencap ve Kaşmir’de Gat Ganga’lar yaptırdığını biliyoruz. Hind diyalektlerindeki Gat Ganga’nın tam Türkçe karşılığı Cem Evi’dir. İsmaili Aleviler de toplu tapınmalarını camilerde değil ve Cemevi’nde yapıyorlardı. (Muhammad Umar: Islam in Northern India. Aligarh 1993: 370 vd.) Bugün de İsmaililerin tapınma yerleri Camaat Hana, yani Cemevi adını taşır.
Daha sonraki yüzyıllar içinde Alevi inançlı halk toplulukları yerleşik düzene geçmiş. Bu ekonomik ve toplumsal düzenin daha alt yerleşim birimleri olan köy ve kasabalarda kurulmuş zaviye ve dergâhların Meydanevi ya da Cemevinde toplu tapınmalarını, baskıcı yönetimler yüzünden gizli olarak sürdüregelmişlerdir. Hacı Bektaş Veli Dergahı külliyesindeki Meydanevi bunun en önemli kanıtıdır.
Alevi-Bektaşilerin bir tapınma yeri vardır ve bu Cami değil, Cemevi’dir. Cemevi (ya da Meydanevi) bir tapınma yeridir; inanç ritüelleri orada uygulanır. Ama biz, inandığımız Tanrıya tapınmamızı; Tevhid’imiz, Dâr’ımız, Semah’ımızla ve nefeslerimiz ve sazımızla, Kuran’ın buyurduğu gibi heryerde yaparız. Tarihsel örnekleri yukarıda verdik, meydanlarda da evlerde de uygularız inancımızın gereklerini. Ayrıca Başbakan, Alevileri camiye çağırıyor: Açınız Cuma akşamları Sultanahmet, Süleymaniye, Fatih, Selimiye…camilerinin kapılarını; sazımızla, müziğimiz ve semahlarımızla gelip toplu tapınmamız olan Cem’imizi yapmazsak, bize Alevi demesinler! Başbakan İslam dinini Sünnilik, daha doğrusu sadece Hanefi şeriatı olarak algılamaktadır. Çünkü İmamhatip Okulu ders kitaplarından öyle öğrenmiş. Daha fazlası da beklenmez.

Üç tarihsel ve resmi örnek

Sözü fazla uzatmadan, 13 ve 14.yüzyıldan ve hala ayakta olan aşağıda resimlerini de verdiğimiz üç tarihsel örneği, Alevi-Bektaşi Cemevlerinin tapınma yeri kanıtı olarak, inkârcı Diyanetin gözüne sokmak gerekli oldu:

1) Malatya’ya bağlı Arapgir ilçesinin Onar köyünde bulunan, 1224 yılında Selçuklu Sultanı Alaaddin’in Malatya Emiri’inin verdiği “Zaviye Vakıf Belgesi” ile Şeyh Hasan Onar tarafından kurulmuş ve “Şeyh Hasan Onar Zaviyesi”ne ait olan Büyük Ocak ve daha sonra oğlunun kurduğu Şeyh Bahşiş adlarıyla hala yaşayan iki Meydanevi/Cemevi. 300-400 kişiyi içine alan ve kare planlı iki yapının da duvarları penceresiz, çok sayıda direklerle (bunlardan ortada bulunan kutsal Karadirek adı verilmiş olanın dibindeki postta Cemi yöneten Dede oturur) desteklenmiş kirişlerin üzerine küçülen kareler biçiminde oturtulmuş (bu ilkel Selçuklu mimari ev tipinin) kırlangıç ya da bingi çatısının/damının ortasında pencere ve baca görevi yapan, küçük çaplı bir yarım kubbenin altında yandan dışarı dönük 50-60 cm. çapında oyulmuş birer delik taş bulunmaktaydı. İkisi de kutsal mekanlar olarak, ilkel de olsa biçimlerini bozmadan onarıla onarıla 783 yıl boyunca “Cemevi” olarak, bugüne kadar yaşatılmıştır.

2) Hünkar Hacı Bektaş Veli’nin (ö.1271/3) 1250’nin ilk yarısında yapılandırmaya başlayıp, 360 halifesi aracılığıyla batıni inançlı Alevi Türkmen toplulukları birliğini sağlayarak 1260’a doğru, Selçuklu Sultanı İzzettin’in Moğollara karşı mücadelesinde desteklediği ve onun bağımsızlık siyasetinde ağırlığını gösterdiği yıllarda, Dergah külliyesi içinde ibadet yeri olarak bir Meydanevi/Cemevi’ kuşkusuz bulunuyordu. Yüzyıl sonra 1367’de bizzat devlet eliyle yeniden, Büyük Ocak ile aynı plan ve mimari tipte, fakat duvarlarında geniş pencereleri bulunan gelişmiş, kentleştirilmiş biçimde bir Meydanevi yaptırılmıştır. Halen Müze olan Hacı Bektaş Veli Dergahı’nı ziyaret edenler zaten görmüş olmalıdır; www.Hacıbektas.gov web sitesinde şu küçük açıklama vardır:

“Tekkenin en önemli bölümlerinden biri olup, girişindeki kitabesine göre Sultan Murat I Hüdavendigar tarafından 1367 yılında bu Meydanevi yaptırılmıştır. Burada tarikata intisap etme yani ikrar verme ve nasip alma törenleri yapılıyordu. Meydan Odası’nın rekonstrüksiyon olarak bingi tekniğinde inşaa edilen tavanı ilgi çekicidir.”

3) Yunanistan topraklarında bulunan Didymetikon’un (Dimetoka) Mega Dereion (Büyük Viran) bölgesinde Ruso (Ruşenler) köyündeki Seyyid Ali Sultan Kızıl Deli Dergahı Meydanevi. Görgü cemlerinin yapıldığı bu Meydanevi’nin kapısı üzerindeki yazıtta.binanın ilk yapılış tarihinin H.804 (M.1401- 2) olduğu ve H.1173 (M.1759) yılında Derviş Ali tarafından onarıldığı yazılıdır. Asıl önemli olan bu meydanevi/cemevinin yapılışı, Osmanlı tapu tahrir defterlerinde kayıtlı olduğu üzere “Sultan Yıldırım Han Kızıl Deli’ye Büyük Viran, Daru Bükü ve Turfillü Viranı köylerini vakıf olarak verdiği yıla rastlar. H.804 (11 Ağustos 1401 – 31 Temmuz 1402) tarihli bu vakıf fermanıyla bir başkası gelip de el koyamasın diye, bir sahiplik unvanı verilmiştir. Kızıl Deli adı bu mülkü daha sonra varislerinin yararına bir dinsel vasiyete dönüştürmüştür”.(TT.470)

Bu tarihten on-on bir yıl sonra, Hicri 815 (1411-12)’de, Yıldırım Han’ın oğlu Musa Çelebi, Şeyh Bedreddin’in kazaskerliği döneminde vakıf hakkını yenilediği belgede “Şeyh Kızıl Delu’nun köyünü evvelki beyler vakf ve tesellüm etmişlerdir…ben dahi eline nişan-ı hümayun verdim ki….”ifadesini kullanmıştır.

Çok daha eskilere gitmeden ve daha sonrakileri de araştırmaya girişmeden, bu üç tarihsel belgeli yapı, iki Ortaçağ feudal devletinin, Alevilerin tapınma mekanının cami değil, Cemevi olduğunu kabul ettiğinin resmi kanıtıdır. Demek ki, bu 13., 14. yüzyıl Türk devletleri hangi nedenden olursa olsun, 21.yüzyılın Türkiye Cumhuriyeti’nden Alevilerin inanç ritüelleri ve onların uygulandığı mekana daha saygılı ve onlara o dönemlerde daha hoşgörürlükle davranıyorlardı. Bu durum, kendisini çağdaş, laik ve demokratik gören bir 21.yüzyılın devleti için büyük utançtır. Eğer Avrupa Birliğine girmek için bu ayıbı silmek zorunda kalırsa, kalan lekeleri de katmerli ayıp olarak tarihe geçecektir.

Ankara’ya uzun yürüyüş!

Alevi-Bektaşilerin inanç ritüellerini uyguladığı bir tapınma yeri olan Cemevi tarihsel bir gerçekliktir, bunu kabul etmeyen Diyaneti de, destekçi siyasetleri de kınıyoruz; misyoner tavrı içinde Alevilere yaklaşarak, Sünni-Şii dogmalarını dayatıp onları camiye çağıran devlet ve yönetim anlayışını ise şiddetin son noktasında kınamak hakkımız doğmuştur. Bu hakkı, devlet Alevi-Bektaşi inanç kimliğimizi tanıyarak, Cemevlerimizi tapınma mekanı olarak resmen kabul edinceye ve camilere yapılan devlet yardımlarından yararlanıncaya dek, her türlü hukuksal başvurularla birlikte kitlesel toplu eylemlere gidilmesinin de zamanı çoktan gelmiştir.

Vurdumduymazlık mı yapılıyor, gözardı edilerek dayatmacılık sürdürülüyor mu; o zaman Türkiye nüfusunun üçte birini oluşturan Alevi-Bektaşi toplumunun kitlesel olarak hiç vakit geçirmeden yapacağı tek şey kalıyor: Kuruluşundan bu yana kendisine hizmet vermemiş ve vermeyen Diyanet İşleri Başkanlığının bütçesinin, kendisinden alınan üçte bir payın kesilmesi ve bu miktarın Milli Eğitim ve Sağlık Bakanlığına aktarılmasını sağlamak için her türlü eyleme başvurması. İlki Ankara’ya uzun yürüyüş!

“Kimliğimizi istiyoruz!”, “Tapınma mekanımız Cemevleri yasallaşsın!”, “Diyanet’e artık vergi ödemek istemiyoruz!” “Ya Diyanet, kamu alanından uzaklaştırılsın ya da vergilerimiz derhal bütçesinden düşürülsün!” sloganlarıyla seksen ilden milyonlarca Alevi-Bektaşi Ankara’ya yürümeli ve bu haklı istemleri gerçekleşinceye dek Ankara’yı “mesken” ve meydanlarında ise “Cem” tutmalıdır!