OSMANLI BELGELERINDE ALEVILER

KIZILBAŞ SULTAN ALİ’NİN YARGILANMASI
YAZI: 15 Şevval sene 973 (Mayıs 1565), Padişah I. Süleyman Kanunî dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh I. Tahmasb’dır.
O yıl, Türk donanmasının Malta’yı kuşatması, bir yıl sonra Kanunî’nin Zigetvar zaferi. O’nun döneminde Asya, Avrupa ve Afrika’de geniş ülkeler Osmanlı topraklarına katıldı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bağdad Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Diyarbakır Beyi Mehmet mektup yollayıp Sultan Ali adındaki biri mahkemede: “sizin hepinizi öldürüp KIZILBAŞ’a (İran’a) kaçarım” dediği şeriata göre yargılanması.
BOA– Mühimme Defteri, cilt: 5, s. 556/1526

SAPIK İNANÇLI İSMAİL’İN KASTAMONU KALESİ’NDE HAPSİ
YAZI: 5 Zilhicce sene 972 (Haziran 1565), Padişah Kanunî Süleyman dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh I. Tahmasb’dır. O yıl donanmamız Malta’yı kuşattı, bir yıl sonra Kanunî’nin Zigetvar seferi ve 6/7 Eylül 1566’a vefat etti.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Kastamonu Beği ve Taşköprü Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Mahkemede sapık inançta olduğu kanıtlanan İsmail’in Kastamonu Kal’asına hapsedildiği, 25 gün sonra hastalanınca 20 kişinin ona kefil olmasıyle salındığı fakat zamanı gelince bu kişilerin ortadan kaybolduğu, ne yapıp edip bu kaçanların yakalanarak İstanbul’a yollanmaları buyurulmaktadır.
BOA– Mühimme Defteri, cilt: 6, s. 596/1312

  
SAPIK İNANÇLI BABA GAYBULLAH’IN TIMARININ ALINMASI
YAZI: 29 Zilhicce sene 972 (Haziran 1565), Padişah Kanunî dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh I. Tahmasb’tır. O yıl, Osmanlı donanması Malta’yı kuşattı.
KİMDEN:Padişah’tan
KİME: Mesul Beği Yenan Beğ’e HÜKÜM
KONU: İmanşâh derbendinde tımar sahibi Baba Gaybullah’ın önceleri İran’dan gelme olduğu, hâlâ sapık inançlı ve İran hesabına çalıştığı hakkında şikâyetler olduğu, denetlenmesi ve elinden tımarının alınması.

 
 
BOSNALI ACEMİ OĞLANLARIN DEVŞİRİLMESİ
YAZI: 13 Safer sene 973 (Ağustos 1565), Padişah Kanunî dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da I. Tahmasb’tır. O yıl, Türk donanması Malta’yı kuşattı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bosna Beğlerbeği ve Kilis Sancakları Kadılarına HÜKÜM
KONU: Acemi oğlanı için devşirilen efradın sünetliler olduğu, bunlar eğer Bosnalılar ise bunların alınmasında bir sakınca olmadığı.

 
KULA’DAKİ IŞIKLAR’IN İSTANBUL’A SÜRGÜNÜ
YAZI: 4 Şa’ban sene 973 (Şubat 1566), Padişah Kanunî dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa,
İran’da Şâh I. Tahmasb’tı.
O yıl, 6/7 Eylül’de Padişah Zigetvar’da vefat etti. 1520–1566’ya kadar süren saltanatında Osmanlı
Devleti’nin her bakımdan güçlü olduğu dönemdir.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Karahisar Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Kula yöresinde IŞIKLAR olup bunların yakalanıp İstanbul’a yollanması buyurulmaktadır.

  
HALEP’TE CAMİ YAKININDAKİ YAHUDİ EVLERİNİN BOŞALTILMASI
YAZI: 11 Ramazan sene 973 (Mart 1566), Padişah Kanunî dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl, 6/7 Eylül gecesi Kanuni vefat etti. Zietgar seferi.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Haleb Beğlerbeği’ne Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Halep’te bazı camilerin yakınında Yahudi evlerinin olması beş vakit namaz kılanları rahatsız ettiği, bu evlerin müslümanlar tarafından satın alınıp Yahudilere camilere yakın ev alıp yerleşmelerine meydan verilmemesi buyruğu.

  
EVRENOS OĞLU DERVİŞ’İN YARGILANMASI
YAZI: 8. sene 975 (Ekim 1597), Padişah 2. Selim (Sarı Selim), sadrâzam Sokollu Mehmed Paşadır. O yıl Kıbrıs Adası alındı, Venedikliler’le ticaret antlaşması imzalandı.
KİMDEN: Padişahtan
KİME: Filorina (Yunanistan’da) ve teftişi Kadıları ve teftişe me’mur olan İskender Çavuş’a HÜKÜM
KONU: Florina’ya bağlı usturuma nâm kasaba ahalisinden Evronos oğlu Derviş çağırıldığı halde mahkemeye gelmeyip sürekli saklandığı, bu kişi bulunup yargılandığında suçlu görülürse köreğe konulması buyurulmaktadır.

 
BİLECİK’TEKİ BABAİ; BABA VE MÜSLİM’İN SAKINCALI OLDUĞU
YAZI: 18 Cemaziye–l–âhir sene 975 (Aralık 1567), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır. O yıllar (1567–1569) Özdemir Oğlu Osman Paşa ile Koca Sinan Paşa’nın Yemen’i almaları, o yılı, Osmanlı Devleti Venediklilerle ticaret (Kapitülasyon – yıllarca devletin başına belâ oldu şimdiki İMF gibi) antlaşmasını yeniledi.
KİMDEN:Padişah’tan
KİME: Brusa (Bursa) Sancağı Beyi’ne HÜKÜMKİ,
KONU: Söğüt (Bilecik ilinde) kasabasının doğusundaki BOZDAĞ’da korkunç ve tehlikeli olan derbendin sürekli beklenmesi gerektiği, buna da istekli BABA ve MÜSLİM’den başka kimse çıkmadığı, bu kişilerin de sapık inançlı BABAÎ olmaları sakıncalı olduğu…

KIZILDELİ SULTAN DERGAHI’NI ZİYARET EDEN İRAN ELÇİSİ VE GURUBUNA YARDIM EDİLMESİ
YAZI: 28 Ramazan sene 975 (Şubat 1568), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, o yıl Lehistan (Polonya) ile yapılan BARIŞ’ın yenilenmesi, Avusturyalılarla yapılan 8 yıllık BARIŞ’ın yenilenmesi.
KİMDEN:Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME: Hasköy, Dimetoka, Baba–Eski, Edirne, Bergos (Lüle–Burgaz) Hahrabolu, Karıştıran, Malkara, Çorlu, Podosçuk (Tekirdağ), Ergene, Silivri, Hâslar (Küçük–Çekmece ve Büyük–Çekmece) Kadılarına HÜKÜM:
KONU: İran elçisi yanındakilerle Dimetoka (Yunanistanda) Ve Seyyid Ali Sultan (Kızıl Deli)nın tekkesinin bulunduğu kasaba olup belgede bunu belirtmektedir) ziyarete gidip dönünce yollarının üzerinde veya çevredeki kadılara kafilenin gereksinmelerini karışlamaları onlara hizmette kesinlikle kusur, birhangi olumsuz harekete meydan vermemeleri buyurulmaktadır.

 
AYDIN’DA DİNSİZLERİN İSTANBUL’A SÜRGÜNÜ
YAZI: 10 Şevval sene 977 (Şubat 1570), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, o yıl Kıbrıs Adası alındı.
KİMDEN:Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME: Aydın Bey’i Memduh’a HÜKÜMKİ,
KONU: Aydın’da dinsiz imansız kişilerin yakalanıp İstanbul’a küreğe konmaları için yollandıkları bildirilmektedir.

 
MERZİFON’DAKİ KIZILBAŞLAR’IN İSTANBUL’A SÜRGÜNÜ
YAZI: Sene 978 (17 Şubat 1517), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, o yıl denizcilikten anlamayan Kaptan–ı derya yüzünden 7 Ekim’de İnebahtı (Lepanto– Yunanistan’da) deniz savaşını kaybettik.
KİMDEN: Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME:Amasya Beyi ile Merzifon Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Amasya ve Merzifon köylerinde KIZILBAŞLAR olduğu, bunların denetlenip suçlu olanlarını İstanbul’a yallanmaları buyurulmaktadır.

  
HIRİSTİYANLARIN İSLAM OLMASI
YAZI: 15 Rabiyülevvel sene 979 (Temmuz 1571), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, o yıl Venedikliler’den Kıbrıs alındı, yeteneksiz bir Kaptan–ı Derya yüzünden İnebahtı (Lepanto–Yunanistan’da) deniz savaşını kaybettik.
KİMDEN: Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME: Dimetoka (Yunanistan’da) Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Dimetoka kazasındaki köylerden bazı Hıristiyanlar İstanbul’a gelip müslümanlığı kabul ettikleri, fakat birkaç vakit sonra köylerine dönünce eski dinlerine döndükleri için yargılandıkları, bu kişilerin yakalanıp Anadolu Ağası’na teslim edilerek İstanbul’a getirilmeleri Buyurulmaktadır.

 
BAĞDAT CEZAEVİNE KONAN KIZILBAŞLAR
YAZI: 10 Ramazan sene 980 (Ocak 1573), Padişah 2. Selim (Sarı Selim), Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa’dır. İran tahtında Şah 1. Tahmasb bulunmaktadır.
O yıl Kaptan–ı Derya Kılıç Ali Paşa’nın Güney İtalya’da Pulya (Pulia) akını, Venedikliler’le Barış antlaşması, Avusturyalılar’la da barışın sekiz yıl daha uzatma andlaşması imzalandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bağdad Beylerbeğisi’ne HÜKÜM
KONU: Kızılbaşlık iftirasiyle Bağdad hapishanesine atılan Kasım Carullah, Sübhanvirdi Çavuş ve Haydar Çavuş adındaki kişilerin yeniden denetlenip soruşturma yapılması eğer suçsuz iseler tahliye olunmaları?

 
 
BEŞVAKİT NAMAZI CEMAATLE KILMAYANLARIN VAKIF EVLERİNDEN ÇIKARILMASI
YAZI : 23 Muharrem sene 981 (Mayıs 1573), Padişah 2. Selim (Sarı) dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl, Kaptan–ı Derya Kılıç Ali Paşa İtalya’d Pulya (Puglia)ya akını, Osmanlı Devleti Venediklilerle ve Avusturya ile de barışantlaşmasını 8 yıl daha uzattı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: İstanbul Kadısı’na HÜKÜM
KONU: İstanbul’da Merhum ŞEYH VEFA ZAVİYESİ’nde vakf evlerinde oturanların bu evleri vakf edenin şartı gereğince yakındaki mescitte beş vakit namazı cemaatla kılmaları gerekirken bu kişilerin namaza devam etmedikleri, bu kişilerin evlerden çıkarılmalı.

 
ÇANKIRI KURŞUNLU’DA KIZILBAŞ PİR AHMET’İN KIBRIS’A SÜRGÜN EDİLMESİ
YAZI: 15 Cemaziyelûla sene 982 (Ağustos 1574) Padişah 2. Selim (15 Aralık’ta vefat etti yerine oğlu 3. Murad 22 Aralık’ta tahta geçti)
O yıl Kılıç Ali Paşa veKoca Sinan Paşa’nın Tunus seferi ve alınması.
Boğdan (Romanya) da çarpışmalar sürmekte.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Kengri (Çankırı) Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Kurşunlu ilçesinin KARAadlı köyünden PÎR AHMED’İN İran’daki Devlet adamları ile sıkı ilişkisi olduğundan ailesi ile Kıbrıs’a sürgün edilmeleri.

DİYARBAKIR’DAKİ ŞÂH İSMAİL YANLILARININ KIBRIS’A SÜRGÜNÜ
YAZI: 5 Cemaz, yelulâ sene 982 (Ağustos 1571) Padişah 2. Selim (15.12’de vefat etti, o yıl 22 Aralık’da oğlu 3. Murad Padişah oldu, dönemi o yıl Kılıç Ali Paşa ve Koca Sinan Paşa’nın Tunus seferi ve Tunus’un alınması. Boğdan’da çarpışmalar sürmektedir.
KİMDEN: Padişah’dan
KİME: Diyarıbekir Beylerbeyi veRemama Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Diyarıbekir’de Baba Şahverdi ile oğlu Hoş’un Rafizi (sapık inançlı) ve Şah İsmail yanlıları ile haberleştiği, bunların yakalanıp yargılanmaları söylenenler gerçek ise Kıbrıs’a sürgün edilmeleri.

ISPARTA/AĞLASUN’DAKİ YÖRÜKLER
YAZI: 4 Receb sene 983 (Ekim 1575), Padişah 3. Murad dönemi, o yıl Venedikliler’le barışın yenilenmesi imzalandı.
KİMDEN: Padişahtan.
KİME: Hamid (Isparta) İli Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Ağlasun’da Karagöz denen Yörük taifesinden İstanbul’a yollanacak zahireler için deve istemeye giden görevliler Yörükler tarafından feci şekilde dövülüp sakatlandıkları bu kavga çıkaran kişilerin kimler olduğu bildirilmesi istenmektedir.

SAPIK İNANCA İLİŞKİN KİTAP OKUYANLARIN SÜRGÜNÜ
YAZI: Zilhicce sene 983 (Mart 1576) Padişah 3. Murad dönemidir.
KİMDEN:Padişah’tan
KİME: Rum Beylerbeği’ne HÜKÜM
KONU: Bazı kişilerde sapık inanca ilişkin kitaplar olduğu şikâyeti üzere Padişah bu kitaplar kimde bulunursa vakit geçirmeden o kişiyi kitaplarla birlikte İstanbul’a yollanmasını buyurmaktadır.

AYAKLANAN BOZOK’LU CELAL’İN EVİNİN TEKKE YAPILMASI HAKKINDA SORUŞTURMA…
YAZI: 6 sefer sene 984 (Nisan 1576), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrazam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bozok (Yozgat), Akdağ ve Hüseyinâbad (Alaca) Kadı’larına HÜKÜMKİ,
KONU: Bozok ilçesinde ayaklanan Celâl Bey’in evini Seyfi adında biri Sapık inançlı KIZILBAŞ olduğu yöre halkını kandırıp, tekke yaptığı evine topladığı şikâyeti üzere hakkında soruşturma yapılması

SAPIK İNANÇLI İRAN HALKININ MALINA EL KONULMASI
YAZI: 20 Sefer sene 985 (Nisanlı 1577), Padişah: 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa İrân’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıl, Osmanlı Devleti Lehistan (Polonya) krallığını onaylayıp Limaye antlaşmasını imzaladı, o yıllar, (1577-1579) Lala MustafaPaşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşa’nın Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı alınmaları. Sokollu Mehmet Paşa’nın aldığı önlemler sayesinde Lehistan (Polonya)Osmanlı himayesini kabul etti. Osmanlı sınırı ilk defa Hazar denizine ulaştı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Vezir MustafaPaşa’ya HÜKÜM
KONU: Yıllardan beri sapık inançlı İran ahalisini tarîk–i mustakime (doğru yola) getirmek için bu savaşın başlatıldığı, hükümet mal ve zenginlik amacında olmayup elde edilecek ganimet (düşmandan alınan mal) savaşanların olacağı, yalnız Sünnî ahali ve vergi veren Ermenilere dokunulmaması.

ŞUHUT’TAKİ HACI BAYRAM VELİ TARİKATINA HAKARET EDEN ALİ BALİ’NİN KIBRIS’A SÜRGÜNÜ
YAZI: 12 Cemaziye–l–ûlâ sene 985 (Temmuz 1577), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıllar, Lala Mustafa Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Gürcistan, Şirvan veDağıstanı zaptetmeleri, o yıl, Osmanlı Devleti Lehistan (Polonya) Krallığını onayladı ve Limaye antlaşmasını imzaladı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Şuhut ve Sardıklı Kadılarına HÜKÜM,
KONU: Şuhut’ta Hacı Bayram–ı Veli tarikatından olan Mehmet Dede’ye Ali Bali adında bir bozguncu: «Sizin tac ve tarîkatınız Kıbrıs Rum keferesinin şapka ve dininden aşağı” diye aşağıladığı için hakkında da’va açıldığı.

KIZILBAŞ’TAN ALINAN ESİRLERİN İSTANBUL’A GETİRİLMESİ
YAZI: 15. Ca. 985 (Temmuz 1577) yılı, Padişâh 3. Murad dönemi, o yıl Lala Mastafa Paşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşa’nın Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan fütuhatları sürmektedir.
Lehistan Krallığı’nın tanınması Limaye antlaşması imzalandı. Bu dönemde kapıkulu disiplini hayli bozulduğu gibi saraya rüşvet ve yolsuzluklar girdi.
KİMDEN:Padişah’tan
KİME: Diyarbekir Beylerbeyi’ne ve Silân Kadısına HÜKÜMKİ,
KONU: Kızılbaş’dan (İran) aldıkları baş ve dil (Düşmandan alınan esir) leri İstanbul’a getirirken Ceman Oymağından bazı kişiler bunların önünü keserek görevli olanları dövüp yaraladıktan sonra bu atları çavuşların ellerinden aldıkları, bu işi yapanların yakalanmaları ve yargılanmaları, şer’an gerekli cezalarının verilmesi.

ÇANKIRI/KARA KÖYÜNDEKİ KIZILBAŞ PİR AHMET’İN KIBRIS’A SÜRGÜNÜ
YAZI: 15 Cemaziyelûlâ sene 985 (Temmuz 1577)
Padişah 3. Murad dönemi, o yıl Sokollu Mehmed Paşa sadrâzamdır. Lala Mustafa Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstanı almaları, Lehistan krallığının onaylanması, Limaye Antlaşması
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Kengri (Çankırı) Beği’ne HÜKÜM
KONU: Kara köyünden Pîr Ahmed’in KIZILBAŞ olup İran’daki Safavîler ile ilişkili olduğu için Kıbrıs’a sürgün edilmesi buyruğu.

ŞAHKULU OĞULLARININ RAFİZİĞİ
YAZI: 7 Ramazan sene 985 (Kasım 1577), Padişah 3. Murad dünemi, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’dır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Van Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Şâhkulu oğullarıyla Zeynel Bey’in arasının açık olması nedeniyle Şahkulu Oğullarının Rafızılığı kabul edip İran’a sığınmalarının uygun olmadığı kendilerine sancak verip bu terefta kalmalarını sağlamalıdır.

EVİNDE NAMAZ KILAN KAFİR, KARISI DA BOŞTUR
YAZI: 8 Zilkaade sene 985 (Ocak 1578), Padişah 3. Murad dönemi, o yıllar Osmanlı– İran savaşları devam etmekte, Lala Mustafa Paşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşa’ların Gürcistan, Şirvan veDağıstan’ı almaları. Fas’ta Portekizlilerle Vadiyyüssebi Zaferi elde edildi.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Brusa (Bursa) Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Bursa’da bir imam: “Evinde namaz kılan kâfir, karısı da boştur” dediği için küreğe konmuş.

İRAN’DAKİ KIZILBAŞ’LARIN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 9 Zilhicce sene 985 (Şubat 1578) Padişah
3. Murad dönemi, o yıl Lala Mustafa Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Gürcistan Şirvan ve Dağıstan fütuhatları sürmektedir.
Toskana (İtalya’da) ile Ticaret Antlaşması imzalandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Rum Beylerbeyine HÜKÜM
KONU: O yöredeki KIZILBAŞ olanların yakalanıp hapsedilmeleri yargılandıktan sonra cezalarının verilmeleri hakkında.

 
MANİSA’DAKİ SAPIK İNANÇLI KİŞİLERİN YAKALANMASI
YAZI: 15 Cemaziyelûlâ sene 985 (Temmuz 1577), Padişah 3. Murad dönemi, o yıl Lala Mustafa Paşa ve Özdemir oğlu Osman Paşa’nın Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan fütuhatı sürmektedir.
Lehistan Krallığı’nın tanınması Limaye antlaşması imzalandı. Bu dönemde kapıkulu disiplini hayli bozulduğu gibi rüşvet, yolsuzluk saraya girdi.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: İzmir Kadısı ve Saruhan (Manisa) Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Sapık inanç ile ünlü olan Manisa’da yakılan Baba Bendi’nin dağılan adamları İmir Ali, Hamza ve Sofu oğlu Mehmed’in çevresine toplandıkları, cahil kimseleri doğru yoldan çıkardıkları, bunların vakit geçirmeden yakalanmaları hakkında.

KIZILBAŞLIK’TAN SÜNNİLİĞE GEÇENABBAS’IN OSMANLI’YA KABULÜ
YAZI: 21 Şa’ban sene 986 (Ekim 1578), Padişah 3. Murat dönemi, Sadâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır. O yıllar (1578–1590) Osmanlı İran savaşları devam etmekle, Lala Mustafa Paşa ile Özdemir oğlu Osman Paşa Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı Osmanlı topraklarına katmaya çalışmakta, Osmanlı Devleti sınırları Hazar denizine dayanır.
O yıl, Fas’ta Vadiyüssebil zaferi, Osmanlı Devleti Toskana (İtalya) ile Tecaret antlaşması imzaladı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Şehr–i Zol (Suriye’de) Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: İran Şahı’na bağlı olan Abbas, Osmanlı Devleti yöneticilerine yaklaştığını mektupla bildirdiği, İslâm dinine yaklaşmasını padişah çok beğendiği, hele askeriyle İran toprakları içinde birçok kişiyi kılıçtan geçirmesi, bu topraklar ele geçince ödüllendirileceği bildirilmektedir.

BAĞDAT’TA SAPIK İNANÇLI KİŞİLER HZ. HÜSEYİN’İN TEKKESİ YANINDAKİ EVLERE YERLEŞİYOR
YAZI: 5 Muharrem sene 987 (Şubat 1579), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’na 1. Tahmsb Şâh’tır. O yıllar 1578–1590 Osmanlı –İran savaşları sürmekte, Lala Mustafa Paşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşa’nın Gürcistan, Şirvan, Dağıstan fütühatı, Osmanlı sınırları Hazar Denizi’ne dayandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bağdad Beğlerbeyi’ne ve Defterdarı’na HÜKÜM
KONU: Bağdad’ta İran’dan gelen bazı kişiler İmam–ı Hüseyin’in Tekkesine bitişik evlere yerleştikleri, Osmanlı –İran savaşları nedeniyle yeniden Yukarı Cânib’e (İran’a) kaçtıkları, boş kalan bu evlerin miri tarafından gereksinim sahiplerine satılması.

İRAN SAVAŞINDA ESİR ALINAN KIZILBAŞ YÜZBAŞI AHMET AĞA’NIN OSMANLI ADAMLARI İLE TAKAS EDİLMESİ
YAZI: 12 Şa’ban sene 987 (Eylül 1579), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa, İran’da Şâh I. Tahmasb’dır. Osmanlı– İran savaşı tüm hızıyle sürmekte, o yıllar, Lala MustafaPaşa ile Özdemir Oğlu Osman Paşalar Gürcistan, Azarbeycan, Şirvan veDağıstan’ı zaptetmeleri.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME : Van Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: İran savaşında esir tutulan KIZILBAŞ yüzbaşı Ahmet Ağa’nın İstanbul’a getirildiği, bu Ahmet Ağa ile İran’da habsedilen Osmanlı adamlarının değiştirilmelerine ilişkin buyuruldu.

ŞAH İSMAİL YANLISI KIZILBAŞ GÖÇMENLERİN İZLENMESİ
YAZI: 20 Şa’ban sene 987 (Eylül 1579), Padişâh 3. Murad dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa’dır. O yıl Lala Mustafa Paşa ve Özdemiroğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı fethetmeleri.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bender (Moldavya’da), kili (Rusya(da), Dörek (?), Kadılarına HÜKÜM Kİ,
KONU: İran’dan aileleriyle birlikte 100 kadar göçmen Osmanlı Devleti’ne sığınıp önce Akşehir’e getirildikleri sonra Varna (Dobruca Deliorman) yöresine yerleştirildikleri fakat Şah İsmail yandaşı olmalarından korkularak yetkililerin bunları her an dikkatle izlemeleri buyurulmaktadır.

SAPIK İNANÇLI KELÂS BEY’İ İBRAHİM’İN YARGILANMASI
YAZI: 18 Zilhicce sene 987 (Ocak 1580), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Semiz Ahmet Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır. O yıl Osmanlı Devleti İngiltere ile ticaret antlaşması imzaladı.
KİMDEN: Padişah’tan Buyuruldu
KİME: Şehrizol Beğlerbeği’ne HÜKÜM
KONU: Kelâs Beyi İbrahim İranlılar ile sıkı bağlantısı olub, devletten uzak durduğu gibi Osmanlı Ordusuna zahire yollamadığı, yetkililerce durumunun araştırılarak incelenmesi, ayni zamanda sapık inançlı da olduğu bu durumu da yargılanması.

KIZILBAŞLAR’LA MÜCADELE ETMEYENLERE YÜZ VERİLMEMESİ
YAZI: 29 Cemaziye–l–âhir sene 989 (Haziran 1581) Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Koca Sinan Paşa, İran’da da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl, Fransa ile 3. defa kapitülasyon yenilenmesi, İspanya ile de 3 yıl süreli silâh bırakışması antlaşması imzalandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Van Beğlerbeği’ne HÜKÜM
KONU:Kızılbaşlar (İran)la mücadele etmeyen kişilere yüz (Kişileri belli ve değişmez sayıda olan bir toplulukta görev yapan kimselerin işgal ettiği yer) verilmemesi.

KIZILBAŞLAR’IN TEFTİŞİ
YAZI: 13 Muharrem sene 990 (Ocak 1582), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Koca Sinan Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Rum Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Önceleri KIZILBAŞ’ın teftişine yollanan görevlinin işine son verildiği, eğer bazı kişilerden teftiş bahanesiyle para veya bir şey aldıysa elinden alınarak sahiplerine geri verilmesine ilişkin buyuruldu.

AFYON SANDIKLI ÇAY KÖYÜ HALKI SAPIK İNANÇLI OLDUĞU İÇİN…
YAZI: Sene 990 (Ocak 1582), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam KocaSinan Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Karahisar–Sahib (Afyon)Beyi ile sandıklı kadısı’na HÜKÜM
KONU: Sandıklı ilçesi ÇAY köyü ahalisi sapık inançlı olup her yıl evlerinde şarap yaparak meydanda içtikleri, gelen geçen Müslümanlara da sataştıkları, onlara ağır sözler söyledikleri, bu kötü işleri yapanların yargılanmaları isteği.

BAĞDATTA KAPILARINA KIZILBAŞ TACI ASILARAK TUTUKLANANLAR
YAZI: 3 Safer sene 990 (Şubat 1582), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmesb’tır. Yıllar (1578–1590) Osmanlı –İran savaşları sürmektedir.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bağdad Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Bağdad ilinde bazı kişiler kendi halinde olanların evlerine KIZILBAŞ tacı asarak onları sapık inançlı diye tutukladıp cezalattırdıkları, böyle yapan kişiler yakalanıp yargılanarak cezalandırılmaları buyuruğu.

SAPIK İNANÇLI DENİP MALLARINA EL KONULMASI
YAZI: 10 Rabiyü–l–ûlâ sene 990 (Mart 1582)/, Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME:Cebele Beyi Mâûn Bey’e ve Şehriban Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Şehriban yöresinde bazı kişiler suçsuz insanları sapık inançlı diye ilgililere bildirip onları tutuklattırdıkları ve sonra onların mal varlığına el koydukları, bu kişilerin yakalanıp cezalandırılmaları.

ŞEBİNKARAHİSAR’DAKİ KIZILBAŞLAR
YAZI: 11 Receb sene 990 (Temmuz 1582), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Koca Sinan Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıllar, 1578–1590 Osmanlı –İran savaşları devam etmektedir.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Karahisar–Şarkî (Şebinkarahisar) Sancağı Beyi ve Kadısına veHapsamana (Gölköy– Ordu) Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Leske ve Hapsamana kadıları Padişah’a yolladıkları mektuplarında:” İlçe sipahileri mahkemeye başvurarak yörede Hak yolundan çıkanlar, KIZILBAŞLAR olduğu, bunlar üç halife (Haz. Ebu Bekir, Ömer, Osman)ye hakaret ettikleri, bu kişilerin denetlenip yargılanmaları sapık inançlarının yayılmasını önlemek gerektiği” bildirilmektedir.

KAYSERİ’DE KASIM ADLI KIZILBAŞ’IN YAKALANMASI
YAZI: 28 Safer sene 991 (Şubat 1583), padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıl, Özdemir Oğlu Osman Paşa Şirvan’ı (Azerbaycan’da) aldı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bozok (Yozgat) ve Kayseriye (Kayseri) Beyi ve kadısına HÜKÜM
KONU: Kayseri’de Hacı Kılıç memlahası (tuz çıkarılan yer)nda Kasım adındaki kişinin KIZILBAŞ olduğu, müzevirlik koğuculuk ve telbîs (hile ile örtme) için yuksullara baskı yaptığı şikâyeti üzere, yakalanıp mahkeme edilmesi buyruğu.

SKİLİP AYBEĞ KÖYÜN’DEN KIZILBAŞ PİR NATIR’IN YAKALANIP SARAYA (İSTANBUL’A) YOLLANMASI
YAZI: 12 Cemaziyelâhir sene 991 (Haziran 1583), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İrân’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Rum Beğlerbeği (Tokat, Sivas vb) HÜKÜM
KONU: İskilip ilçesinde Aybeğ denen köyde Pir Natır adındaki kişinin KIZILBAŞ olup namaz kılmadığı, mahkemeye getirildiğinde “Şah’a hakaret et!” dendiğinde ondan yüz çevirmediği, bu kişinin yakalanıp İstanbul’a (saraya) yollanması.

ESKİŞEHİR/KARACAŞEHİR’DE NAMAZDAN SONRA SESLİ TEVHİT VE SEMAH YAPANLARIN SORUŞTURULMASI

YAZI: 16 Zilhicce sene 991 (Aralık 1583), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır. O yıl, Özdemir Oğlu osman Paşa Şirvan’ı aldı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Karacaşehir (Ekişehir’in güneyinde 10 km.) Kadısına HÜKÜMKİ,
KONU: Karacaşehir’de bazı şeyh ve müderrislikten kelime–i tevhid getirdikleri halk bunu yadırgayıp şikâyet ettiklerinde padişah bunun sakıncası olmadığını bildirmektedir.
 
ÇANKIRI KURŞUNLU GENCELİ KÖYÜNDEN KIZILBAŞ ŞABAN’IN YAPTIKLARININ SORUŞTURULMASI
YAZI: 16 Muharrem sene 992 (Ocak 1584), Padişah 3. Murad, sadrâzam Özdemir Oğlu Osman Paşa, İran’da 2. Şâh İsmail’dir. O yıl Avusturya ile 8 yıl barış antlaşması uzatıldı, İspanya ile silâh bırakışması 3 yıl daha uzatıldı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Kengri (Çankırı) Beği’ne, kal’acık ve Kurşunlu Kadılarına HÜKÜM
KONU: Kal’acık ve Kurşunlu kadıları mektupla Kurşunlu’nun Gencelü köyü halkından Derviş Oğlu Şa’ban’ın KIZILBAŞ olup sürekli İran tarafı ile haberleştiği gibi sapık inançlı olduğundan geceleyin bazı kişilerle bir yere toplanarak saz çaldıkları, bazı kadınları da aralarına o alıp sohbet ettikleri, bunların yetkili kişilerce denetlenmesi istenmektedir.

SAMSUN YÖRESİNDEKİ SUHTELERİN ZİNCİRE VURULUP SARAYA GÖNDERİLMESİ
YAZI: 19 Receb sene 992 (Temmuz 1584), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Özdemiroğlu Osman Paşa, İran’da da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıl, Avusturya ile Osmanlı Devleti daha önce yapılan barışın 8 yıl, İspanya ile yapılan silâh bırakışmasını daha 3 yıl uzatılmasına ilişkin antlaşmalar imzalandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Canik (Samsun) Beği’ne HÜKÜM
KONU: Samsun yöresinde dolaşan suhteler (softa) varlıklı olan ahalinin elindeki altın ve kıymetli eşyasını zorla aldıkları, vermiyenlerin de kol ve ayaklarından asıp işkence yaptıkları, bu 50 kişi olan softaların yakalanıp cezalarının verilmesine ilişkin buyuruldu.

İSTANBUL’DAKİ HAYDARİLER’İN SORUŞTURULMASI
YAZI: 15 Zi–l–hicce sene 992 (Aralık 1584), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Özdemiroğlu Osman Paşa; İran’da 1. Tahmasb Şâh’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: İstanbul Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u alınca HAYDERÎLER’e bir zaviye bina ettiği, sonra bazı tutucular burasını ele geçirmek için: “Bunlar Acem Rafizileri (sapık inançlı) buraya toplanıp âyin yaptıkları, bu zaviyenin kaldırılması…” diye İstanbul Kadısı’na şikâyet ettikleri, yapılan denetimde bunun aslı olmadığı anlaşılmıştır.

KIZILBAŞ OLAN ŞAH’IN SAZENDELERİNDEN MURAT’IN SÜNNİLİĞİ SEÇMESİ
YAZI: 29. Ca. 1025 Mayıs 1616
Padişah 1. Ahmet dönemi İralılarla savaş sürüyor. Veziriazam Kara Mehmet Paşa Erivah’ı kuşattı. O yıl Avusturya ile Zitvatorok Antlaşması yenilendi. Bu dönemde Kuyucu Murat Paşa Anadolu’da Celâli ayaklanmalarını bastırmaya çalışıyor, suçlu suçsuz insanlar öldürülüyordu.
Bir yıl sonra 22 kasım 1612’de padişah vefat etti.
KİMDEN: Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME: Dergah–ı Âli Çavuşu’na
KONU: İran elçisiyle gelen Şahın Sâzenlerinden Murad, İslamiyeti kabul ettiğinde 20 akçe (0.0017 kş) ulûfe ile saray çavuşu atandı.

AKYAZILI DERGAHI
YAZI: 10 Receb sene 1112 (Aralık 1700), Padişah 2. Mustafa dönemi, iyi öğrenim görmüş yetenekliydi 3 defa sefere çıktığında dönemin sadrâzamı Amcazâde Hüseyin Paşa’dır. Karlıfça Antlaşmaya Ocak 1699)ndan bir yıl sonra 14 Temmuz 1700’de Ruslarla barışlaş antlaşması imzalandı.
KİMDEN:Hacıoğlu Pazarı (Dobriç–Bulgaristan’da) il’lamı (Divân–ı Hümûyûn’a)
KONU: Hacıoğlu Pazarı kasabasının ileri gelenleri başvurarak ilçede bulunan AKYAZILI TEKYESİ’nin tekye–ı Şeyh Abdülkerim’in hafız ve dindar bir kişi olduğu, onun yerini başka birinin tekye–nişîn atanması yukarıda adı geçen şeyhe olacağının ilgililere bildirilmesi.

SAMSUN LADİK’TE KARA ABDAL ZAVİYESİNE DEDE ATANMASI
YAZI: 21 Sefer sene 1146 (Temmuz 1733), Padişah 1. Mahmud, sadrâzam Hekimoğlu Ali Paşa, İran Şahı Nadir Şâh’tır.
O yıl Hekimoğlu Ali Paşa Bağdad’ı İranlılar’dan geri aldı. 20 mayıs Venedikliler’le Pasarofça Antlaşması’nın bazı maddeleri değiştirildi. Padişah 1. Mahmud sürekli Güney Kafkasya ve Azerbayca’nın Osmanlı yönetimine geçmesine çalıştı.
KİMDEN: Eş–Şeyh Mehmed Halîfe İbn–i eş–Şeyh İbrahim’den
KİME: Divhan–ıHümâyûn’a arîza
KONU: Lâdik (Samsun ilinde) ilçesi ABDALköyündeki KARAABDALZAVİYESİ’nin meşihat (Şeyhlik) ve zaviye–darlık görevini yüz yıldan beri vakıf şartı gereğince babası Şeyh İbrahim’in yaptığı, şimdi ise yaşlı olduğundan zaviyedarlık ve mütevelliliğini yapamadağı bu görevi oğlu Şeyh İbrahim’e kendi isteğiyle günde iki akçe karşılığı teslim ettiği ve elinde berâtı olduğu halde haricten Hüseyin Bin Abdi adında biri bu vakıftan hak iddia ettiği bildirilmektedir.