HIDIRELLEZ GELENEĞİ

Mustafa BALKIZ
Yazıyor
[email protected]

HIDIRELLEZ GELENEĞİ

    Orta Asya’dan günümüze kadar gelmiş bir kültür kalıbı olan HIDIRELLEZ Anadolu, Rumeli ve Orta Asya’da ki halklar arasında İslam inanç motifleriyle de örtüşerek özellikle kırsal kesimde bu gün de canlılığını koruyan bir gelenektir.

    6 Mayıs günü HIDIRELLEZ Günü olarak kabul edilmekte ve ona göre törenler düzenlenmektedir. Hıdrellez inancı ülkemizde bahar bayramı geleneği ile doğrudan ilgilidir. Bütün Anadolu coğrafyasında kutlanan bu bayram Trakya’da da canlılığını korumaktadır.

    Diğer yandan inançlarımızda, destan ve efsanelerimizde görüldüğü kadarıyla “BOZ ATLI HIZIR” inancı eski Türk inançlarından Boz atlı yol tengrisi ile izah edilebilir. Bu eski Türk inancı İslamiyet’in kabulünden sonra  “Hızır Nebi veya “Hızır İlyas” Hıdrellez inancı olarak karşımıza çıkmaktadır. Halk nazarında Hızır’dan beklenen şeyler ,darda kalanlara,sıkıntıda olanlara yardım etmesi, insanlara bolluk,-bereket bahşetmesi gibi hususlardır.Ülkemizdeki bazı deyim ve Ata Sözleri bunu güzel bir biçimde aksettirmektedir.

    Yetiş ya Boz Atlı Hızır ya da Kul daralmayınca Hızır yetişmez gibi

HIDIRELEZ SÖZÜNÜN DOĞUŞU

    Hıdrellez sözünün doğuşu ile ilgili olarak genellikle iki ana görüş egemendir.

    Bunlardan birisi, karalarda gezen Hızır ile denizlerin hâkimi İlyas peygamberin buluştukları gün olan 6 Mayıs günü Hızır ve İlyas adlarının yan yana gelmesiyle oluşan Hızırilyas değişik söyleyişlerden de kaynaklanarak HIDIRELLEZ şeklinde söylenmektedir.

    Arapça, yeşil anlamına gelen Hızır bereket getiren bir Peygamberdir. Bir yıl boyunca karalarda diğeri denizlerde dolaşan bu iki Peygamber her yıl 6 Mayıs’ta yeşillik, çimenlik bir yerde buluşarak sohbet ederler. Bunun sonucunda her taraf yeşillenir, sular çoğalır ve doğa
Güzelleşir. Halk Peygamberlerin buluşma gününü kutlamak amacıyla 6 Mayıs günü toplanarak bayram yapmaktadırlar.

    Diğer görüş ise, Hıdır bir erkek, Ellez ise bir kadındır. Bu iki genç birbirlerini delice sevmektedir. Fakat bir türlü bir araya gelememektedirler. Bir gün 6 Mayıs’ta yeşillik, çimenlik Cennet gibi bir yerde karşılaşırlar. Bir birlerine doğru koşarlar, sarılıp kucaklaşır, koklaşırlar.

    Ancak bu sevince daha fazla dayanamazlar ve oracıkta can verirler. Halk bu büyük aşkı kutlamak üzere her yıl 6 Mayıs’ta toplanıp onların anılarını yâd ederler.

ANADOLU DA HIDIRELLEZ

    Anadolu’da Hızır günü zemherinin yirmi yedisi ile Şubat ayının üçüne kadar olan günler arasında yapılır. Malatya’nın Hekimhan ve Arguvan Yöresi ile Sivas’ın Divriği ve Kangal yörelerindeki Alevi köylerinde bu bayram için, kömbeler yapılır. Kavurga ve kavutlar hazırlanır, oruç tutulur. Evlilik çağı gelmiş genç kızlar ve erkekler çok tuzlu yemekler yiyerek oruç tutarlar üç gün boyunca hiç su içmezler. Perşembeyi cumaya bağlayan gece Hızır Aleyhisselam genç kızların ve erkeklerin evlenecekleri kısmetlerini rüyalarında kendilerine göstereceğine inanırlar. Tunceli Yöresinde 17 Şubat Hızır bayramıdır. Buğday kavurgası yapılır. Mezarlar ziyaret edilir. Çörekler keteler pişirilir. Varlıklı olanlar fakirlere yiyecek ve giyecek dağıtır.

    Genel olarak Anadolu’da yaygın olan Hıdrellez etkinliklerinde görülen hazırlıklar Rumeli Türklerinde de gözlenir. Bu hazırlıklar 6 Mayıs’tan önce özelikle ev ve çevre temizliğiyle başlar. Genç kız ve kadınların ev temizliği, çocuklara yeni elbiseler dikilmesi, bayram merasim kuşluğu için bol yemek pişirilmesi kimi yerlerde içki tedarik edilmesi bu hazırlıkların belli başlı olanlarıdır. Bu kutlamalar bazı yerlerde bir gün kimi yerlerde  örneğin OHRİ, İŞTİP, RADOVİŞ kentlerinde 3-4 gün sürmektedir.

    Üsküp’te Doğu Makedonya sınırları içerisinde kalan Valandova bölgesi köylerinde ve Arnavutluk’ta Hıdırellez hem Müslümanlar tarafından hem de Hıristiyanlar tarafından kutlanmaktadır. Yalnız adetlerde örf ve geleneklerde farklılık bulunmaktadır.

    Anadolu’da olduğu gibi Rumeli’de de yaygın biçimde kutlanan ve Balkan Kültürüyle de zenginleşen insan sevgisini doğa sevgisini de çok güzel bir şekilde ifadelendiren Hıdrellez Bayramı toplu eğlence geleneğinin özel bir yansımasıdır.

KAYNAKCA
1-Prof. Dr. Orhan Acıpayamlı. Türkiye’de Bahar bayramı
2-Erman Artun. Tekirdağ’da Hıdrellez geleneği
3-Prof. Dr. Arif Ago. Ohri,Radoviş ve İştip ilçelerinde Hıdırelez adetleri
4-İsmail Eren. Üsküp’te Hıdrellez adetleri

Cevapla

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Required fields are marked *

*