Mürşitlik (Halifebabalık) Erkanı

Mürşitlik (halifebabalık erkanı): Hacı Bektaşi Veli Hazretleri makamında vekaleten oturan zatın temsilciği olan bu makama Çelebilikte peygamber soyundan olan kimseler gelebilmiştir. Mücerret kolunda ise böyle bir kural yoktur.Bununla birlikte Halifebabalık kolu ikiye ayrılır.

Halife Baba olacak zat önce yeterlilik sınavına tutulur. Bu sınav Merkez Dergah olan Hacı Bektaş’da olur. Hacı Bektaş Veli merkez Dergahı dışında Halifebabalık erkanı yürütülemez. Babalık erkanı Dimetoka, Şahkulu Sultan, Kerbela, Mısır ve tanınmış diğer Bektaşi Dergahlarında yürütülmesine karşın Halifebabalık erkanı buralarda yürütülemez.

Hazreti Pir’in Dergahında Halifesinin başkanlığında kurulan imtihan komisyonunda aday sorguya çekilir. Babalık erkanında sorulan soruların daha kapsamlısı kendisine sorulur. Sınavı başarı ile veren ve baba olan zat bu kez merasimle giydirilerek Halife Baba yapılır. Kendisine Halife Babalık icazeti ile birlikte post, sofra, çerağ, tığ, nefir, keşkül, kaşağı gibi tarikat eşyası verilir. Ayrıca tarikat alemi denilen küçük sembol temsil edilir. Bazı halife Babalar Hazreti Pir’de erbain çıkarırlar. Ancak bu isteğe bağlıdır.

Halifebaba olan zat, babalık erkanını yürütebilir. Dervişlik erkanını yürütür. Muhib edinir. Tarikat kuralları yayma görevini üstlenmiş olur.

Osmanlı imparatorluğunun başlangıç yıllarında Babalar ve Halifebabalar yabancı dil ve istihbarat bilgileri yönünde eğitilirlerdi. Bunların dışında İncil, Tevrat ve Zebur isimli kutsal kitapları öğrenirlerdi. El değdirmeden uzattıkları sakal ve saçları sayesinde Hıristiyan papazları kılığına rahatlıkla girebiliyorlardı. Üstelik içkiye karşı katı kuralcı olmamaları da kendilerini gizleyen diğer yardımcı etkendi. İçki içen, saçlarını sakallarını uzatan, İncil ve Tevrat’ı ezbere bilen Bektaşi Babaları, Halifebabaları Hıristiyan Avrupa içlerine rahatlıkla sızıyorlardı. Öğrenmiş oldukları yabancı dillerde Kudüs’ten geldiklerini belgeleyen Babalar Hıristıyanlar’dan saygı görüyorlardı. Kiliselere yerleşerek oradan uygun haberleşme vasıtasıyla bilgi gönderiyorlardı. Böylece Osmanlı İmparatorluğunun yayılmasını kolaylaştırıyorlardı.

Evliya Çelebi seyahatnamesi bu konuda sağlam bilgiler vermektedir

Erkanlarda aşağıdaki sıra uygulanır.

Babalık Erkanında;Halife Babalık ( Mürşitlik ) erkanında:

a-) Müracaat veya tensip

b-) Yeterlilik sınavı

c-) Rehber tayini, tarikat abdesti (Tevbe koşul değildir )

d-) Giydirme ve alametlerin (eşyanın) teslim edilmesi

f-) Babalık postuna oturtulma

g-) Babalık kurbanının tığlanması

h-) Sofra ve erkanı

ı-) İcazetname (diploma) verdirilmesi ve deftere kayıt edilmesi

Yeterlilik sınavında sorulan sorular ( mürşid için )

a-) Şeriatı kapısı ve makamları

b-)Tarikat kapısı ve makamları

c-)Tarikat kuralları,erkanı,evradı,tarihi,felsefesi,sosyojoji gibi sorunlar

d-)Marifet kapısı ve makamları, tarikatdaki seyri sulük ve seyri sulük halinde nelerin yapılması gerektiği hakkında sorular.

e-)Hakikat kapısı ve makamları, velayet ve hakikat hallerine ait sorular. Manevi ve erdemliliğinin olup olmadığının gözlenmesi.

Babalık adayına bu denli ağır sorular sorulmaz. Daha çok şeriat ve Tarikat’a ait sorular yöneltilir. Örneğin Babalar Muamelat’a ait tüm bilgileri (Şeriat’i) bilmek zorundadırlar. Tarikat muhib alma, Musahiblik biatı alma, görgü erkanı yürütme gibi bilgileri bilmek zorundadırlar.

Seyrisulük ve Velayet ilmine ilşkin sorguya alınmazlar.

Bazı kimseler Bektaşi Tarikatını son derece basit olarak görürler. Sanki her şeyden soyutlanmış, dinin tüm koşullarından sıyrılmış evradı, zikri, kuralı, koşulu olmayan idealsiz, amaçsız insanlar topluluğu gibi kabul ederler.

Ancak; Osmanlı tarihinde ve geçmiş belgelerde yapılan çeşitli araştırmalar sonunda gerçeğin böyle olmadığı anlaşılmıştır. Eğer Bektaşilik yukarıda düşünülenler gibi olsa idi, Anadolu ve Balkanların en büyük tarikatı olma niteliğini kazanamazdı. Bu büyüklük Bektaşiliğin bilinçli, sistemli, prensipli, oluşundan kaynaklanmaktadır.