Osmanlı Yazılı Kaynaklarında Cezalandırılan Aleviler

RAFIZI MEZHEBINDEN OLAN DERSIM ŞEYH HASAN AŞIRETI’NIN IDAM EDILMESI

 
 

 
 

İRAN’A GİDEN 20 KIZILBAŞ

TÜRKMEN’İN KATLEDİLMESİ

YAZI: 17 Zilka’da sene 962 (Eylül 1555), Padişah Kanuni dönemi, sadrâzam Kara Ahmed Paşa’dır. Osmanlı devletinin en muhteşem dönemi olup yabancılar bile Padişah’a “MUHTEŞEM SÜLEYMAN” diyorlardı.
O yıl İran’la Amasya, Avusturya ile 6 aylık silah bırakma antlaşması imzalandı.
KİME:
Erzurum Beğlerbeği’ne HÜKÜM
KİMDEN:
Padişah’tan (Kanuni Sultan Süleyman)
KONU:Amasya, Tokat, ve Çorum leventlerinden yirmi kişi KIZILBAŞ (İran) yöresine kaçarken yakalanıp Erzurum’da hapsedildikleri, bunlardan ikisinin öldüğü, diğerlerinin haklarından (yokedilmeleri) gelinmesi buyurulmaktadır
BELGE:
BOA – Mühimme Defteri, cilt : 3, s. 477/1422

 
 
İRAN’DA KIZILBAŞ MURAT HAN’IN
KATLEDİLMESİ

YAZI: 18 Muharrem sene 973 (Temmuz 1565),
Padişah: Kanûni Süleyman dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da da Şâh I. Tahmasb’tır.
O yıl Türk donanması Malta adasını kuşattı.
Kanuni’nin 1520’den 1566’a kadar süren saltanat dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nun her bakımdan en güçlü ve yüksek dönemidir.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Van Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: İran’da KIZILBAŞ Murat Hân’ın öldürülmesinden sonra oğlu bir miktar askerle Osmanlı toprağına saldırıp bazı yerleri yakıp yıktığı, Ona ilişkin ayrıntılı haber verilmesi is
temektedir.

 

 
TRABZON GÜRTUN’DAKİ
KIZILBAŞLAR’IN İRAN İLİŞKİSİ
VARSA CEZALANDIRILMASI

YAZI: 17 Ramazan sene 973 (Mart 1566), Padişah Kanunî dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl Kanunî, 30 Eylül’de vefat etti. Yerine oğlu 2. Selim tahta (Sarı Selim) geçti.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Trabzon’da Muharrem ve Nu’man Beylere HÜKÜM,
KONU: Trabzon Sancağı’nın Gürtun ilçesi ahalisinin KIZILBAŞ’lara sevgileri olub İran’la ilişki kurdukları, bunların denetlenmesi, öncü olanların yakalanıp yargılanmaları, gerçekten ilişkileri kanıtlanırsa şer’en cezalandırılmaları.

 
 
GİRESUN/UĞUR KÖYÜ’NDEKİ
RAFİZİLER’İN CEZALANDIRILMASI
YAZI: Gurre (1–10) Rabiyülâhir sene 976 (Eylül 1568) Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemidir, o yıl Lehistan ile yapılan BARIŞ yenilendi, Avusturyalılarla yapılan 8 yıllık BARIŞ yenilendi.
KİMDEN: Divan–ı Hümâyun’dan
KİME: Arz–ı Rum (Erzurum) Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Giresun Kadısı’nın haberine göre UĞUR adındaki köyde sapık ininçta kişilerin olduğu, bunlar namaz kılmayıp oruç ta tutmadıkları gibi Ramazan’da içki kullandıkları. Bunların yakalanıp mahkeme edilmeleri söylenenlerin gerçek olduğu anlaşılırsa lâyık olduğu cezalarının verilmesine ilişkin Buyrultu.

 
AMASYA’DA; İRAN’DA 37 YANDAŞI OLAN KIZILBAŞLAR’IN YOK EDİLMESİ

YAZI: 29 Ramazan sene 977 (Şubat 1570), Padişah 2. Selim (Sarı) dönemi, sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa, İran’da Şah 1. Tahmasb’dır. O yıl Kıbrıs Adası alındı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Rum Beylerbeyisi (Amasya, Tokat, Sivas, Şebin Karahisar) ne HÜKÜMKİ,
KONU: Amasya sancağında İran’daki KIZILBAŞ yandaşı olan 37 kişinin haklarından gelinmesi (yokedilmeleri), yörede bazı kişlerin kötü hali görülürse bunların küreğe konulması buyurulmaktadır.

 

ÇANKIRI ÇERKES’TEKİ KIZILBAŞLAR’IN
HAKLARINDAN GELİNMESİNE
YAZI: 27 Rabiyü–l–ulâ sene 979 (Temmuz 1571), Padişah 2. Selim (Sarı Selim) dönemi, biryıl önce Kıbrıs alındı, yeteneksiz birinin donanma kumandanı olması nedeniyle 10 Ekim günü İnebahtı (Lepanto– Yunanistan’da) deniz savaşını yitirdik. O yıllar Don ve Volga nehirleri arasına kanal yaparak donanmamızı Hazar Denizi’ne geçirme düşünüldüyse de Sokollu Mehmet Paşa’nın ağır davranmasından gerçekleşemedi. 2. Selim sefere çıkmayan ilk padişahtır.
KİMDEN:
Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME:
Çerkeş Bey’i, Budaközü, Yüzde Pare, Hüseyin Abâd, kadılarına HÜKÜM
KONU: Çerkeş yöresinde bazı kişilerin KIZILBAŞ ve bozguncu olduklarına ilişkin yapılan şikâyet üzerine bunların yakalanıp yargılanmaları, gerçekten söylendiği gibi iseler lâyık oldukları cezalarının verilmesi için hüküm.

 
 
KASTAMONU, KÜRE VE TAŞKÖPRÜ’DE “MUM SÖNDÜ” YAPAN KIZILBAŞLAR’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 7. Ramazan sene 979 (Ağustos 1571) Padişah 2. Selim dönemi, o yıl Kıbrıs’ı aldık, 7 Ekim’de de yeteneksiz derya kaptanı yüzünden İnebahtı (Lepanto–Yunanistan’da) da deniz savaşını yitirdik.
KİMDEN:
Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME:
Kastamonu Beyi ile küre ve Taşköprü kadılarına HÜKÜM
KONU: Divân–ı Hümâyûm’a, Kastamonu ilçelerinden Küre ve Taşköprüye bağlı köylerde KIZILBAŞ’ın olduğu, Divân–ı Hümâyûm’dan da ilgililere bunları yakalayıp yargılamaları eğer söylenenler gerçekse lâyık oldukları cezanın verilmesi buyurulmakta.

 
BEYŞEHİR’DEKİ SUHTELERİN EZALANDIRILMASI
YAZI: 26 Muharrem sene 982 (Nisan 1574), Padişah, 2. Selim (Sarı Selim) dönemi. Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa’dır. İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıl, Kılıç Ali Paşa ve Koca Sinan Paşa’nın Tunus seferi ve Tunus’un alınışı, Boğdan’da (Ponanya) savaşlar sürmektedir.
Sokollu Mehmet Paşa, Kıbrıs Adası ve Tunus’un, Osmanlı’nın Akdeniz eğemenliği için çok önemli olduğunu kavrayandır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Konya Alaybeyi’ne HÜKÜM
KONU: Beyşehir ile Hamid (Isparta) yöresinde SUHTE TÂİFESİ (Softalar) köy ve kasabaları basıp ahalinin mal parasını zorla aldıkları gibi bazı kişileri öldürüp ırzına saldırdıkları, bunları Konya sipahileri ile bulundukları yerde kıstırıp cezalarını vermeleri buyurulmaktadır.

 
ISPARTA’DAKİ SUHTLERİN EZALANDIRILMASI

YAZI: 26 Muharrem sene 982 (Nisan 1574), Padişah, 2. Selim (Sarı Selim) dönemi. Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa’dır, İran’da da 1. Tahmasb Şâh.
O yıl, Kılıç Ali Paşa ve Koca Sinan Paşa’nın Tunus seferi ve Tunus’un alınışı, Sokollu Mehmet Paşa Kıbrıs adası veTunus’un Osmanlı’nın Akdeniz eğemenliği için önemini kavrayan da odur.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Hamid (Isparta) Sancağı Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Isparta sancağında başgösteren SOFTATAKIMI’nın kökünü kurutmak için Isparta ve Konya sipahileri birlikte bunları yakalayıp cezalarını vermeleri, karşı geldiklerinde onlara acımasız davranmaları buyurulmaktadır.

 
RUM ELLERİNDEKİ SAPIK İNANÇLILARIN KIBRIS’A SÜRGÜNÜ, ÖNDERLERİNİN ÖLDÜRÜLMESİ

YAZI: 20 Sefer sene 985 (Nisan 1577), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa’dır. İran’da Şâh 1. Tahmasb. O yıl Lala Mustafa Paşa ve Özdemir oğlu Osman Paşa Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı aldılar.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Rum Beğlerbeği’ne HÜKÜM
KONU: Eyalet–i Rum (Sivas, Amasya, Çorum, Canik, Şebin–Karahisar, Bayburt, Kemah, Malatya, Divriği, Darenda, Gerger, Kâhta, Bozok (Yozgat), Trabzon)da sapık inançlı olanların aileleriyle Kıbrıs’a sürgün edilmeleri, bu kişilerden halife olanların haklarından (hapis, sürgün, öldürme) gelinmesi buyurulmakdır.

 
ADANA KASON’DA SAPIK İNANÇLI KÖR ATAR’IN CEZALANDIRILMASI

YAZI: 9 Cemaziye–l–âhir sene 985 (Ağustos 1577) Padişah 3. Murat dönemi, sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’da da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıllar: Lala Mustafa Paşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşa Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı Osmanlı topraklarına kattılar. Lehistah (Polonya) krallığının tanınması.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Adana Beği’ne HÜKÜM
KONU: Kason’a bağlı yörede Cemaat dokuz’dan Kör Tatar denen kişi dede ve babadan sapık inançlı olub bugüne kadar hep bu cem’iyyete hizmet ettiği, bu kişinin yakalanıp toprak kadısı huzurunda yargılanıp şeriat üzere cezâsının verilmesi buyurılmaktadır.

 
ROMANYA HIRSOVA PİRLED KÖYÜNDEN SAPIK İNANÇLI ŞEHSUVAR’IN İDAM EDİLMESİ EĞER
BULAMAZSA KALE MUHAFIZININ İDAM EDİLMESİ

YAZI: 14 Şevval sene 991 (Ekim 1583), Padişâh 3. Murad, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Tahmasb dönemidir. O yıl Özdemiroğlu Osman Paşa Şirvanı aldı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Hırsova (Romanya’da) Kadısı ile sâbıka olan Mahmud Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Hırsova’nın Pirled köyü halkından Şehsuvar adındaki kişi üç halife (Ebi Bekir, Osman, Ömer)ye küfür ettiği, kendisinin sapık inançta olduğu yargılamada kanıtlanınca bahsedildiği, oradan kal’a muhafızına rüşvet vererek kaçtığı, bu kaçanı kal’a muhafızı bulup idam etmesi eğer bulamazsa onun yerine kal’a muhafızı (dizdar)nın idam edilmesi buyurulmaktadır.

 
KÖPEĞİNİN ADINI OSMAN KOYAN GAYRİ MÜSLİM GEGE KOLA’NIN DİĞERLERİNE DERS OLMASI İÇİN YOKEDİLMESİ (İDAM EDİLMESİ)

YAZI: 19 Şevval sene 991 (Ekim 1583), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’a o yıl, Özdemir oğlu Osman Paşa Şirvan’ı aldı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Draç (Duras– Arnavutluk’ta) kadısına HÜKÜM
KONU: Draç ilçesi Loz köyü halkından Gege Kola adındaki gayri müslim eşkiyalık yaptığı gibi köpeğinin adını OSMAN koyup Halife Osman’a hakaret etmektedir, buna gerekli cezanın verilmesi istenmektedir.
KARAHİSAR’DAKİ KIZILBAŞLAR’IN
SORUŞTURULMASI
YAZI: 28 Şevval sene 991 (Ekim 1583), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’dır.
O yıl Özdemir Oğlu Osman Paşa Azerbaycan’da Şirvan’ı aldı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Anadolu Beğlerbeği, Karahisar Müftüsi ve Karahisar ve Bolvadin Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Karahisar’da bazı kişilerin bozgunculuk yaptıkları gibi sapık inançlı KIZILBAŞ oldukları, şeriata uymadıklarına ilişkin yetkililerin şikâyeti üzere denetlendikleri.

 
AMASYA BOLNU KÖYÜN’DEKİ ŞAH YANLISI KIZILBAŞ HAYDAR’IN BABASI GİBİ İDAM EDİLMESİ…
YAZI: 13 Ramazan sene 993 (Ağustos 1585), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Özdemiroğlu Osman Paşa, İrân’da 2. Şâh İsmail’dir. Bu yıllar: Osmanlı –İran savaşları sürmekte, bu arada Azerbaycan alındı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Çorum Beyi veKadısı’na HÜKÜM
KONU: Amasya İlçesi Bolnu köyündeki KIZILBAŞ ŞEYH HAYDAR adındaki kişi sürekli İran’a giderek Şah’la görüşüp ona 40 000 yandaş toplamaya söz verdiği, Amasya’ya döndüğünde “Şâh buraya gelecek, hazırlanın” diye Amasya, Bozok (Yozgat) yöresi Kızılbaş ahaliye haber yolladığı, yetkililerce bu nedenle yakalanıp Çorum Kal’asına kapadıldığı, bu Şeyh Haydar’ın babası da bu eylemleri yaptığından yargılanıp idam edildiği, şimdi yukarıda adı geçen bu şeyhi ihmal etmiyerek yargılanıp hakkından gelinmesi.

 
DEVREK, MENGEN VE YILANCA’DAKİ KIZILBAŞLAR’IN YAKALANIP EZALANDIRILMASI

YAZI: 13 Muharrem sene 1001 (Ekim 1592), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa (3. sadareti) İran’da Şah 1. Abbas’tır.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Devrek, Mengen ve kılanca Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Devrek, Mengen ve Yılanca ilçeleri köylerinde KIZILBAŞLAR olup kendi aralarında kadın erkek toplanıp sohbet ettikleri üç halife (Hazret–i Ebi Bekir, Ömer ve Osman)ye küfür ettikleri, bunların yakalanıp cezalarının verilmesi.

 
YENİÇERİ OCAĞI’NIN KALDIRILMASI

YAZI: 29 Safer sene 1243 (Ağustos 1827), padişah 2. Mahmud dönemi, o yıl İngiltere, Pransa veRus donanması 20 Ekim’de Navarin (Lepanto–Yunanistan’da) de Osmanlı–Mısır donanmasını yaktı.
KİMDEN:
Yeniçeri Ocağı Kalemi’nden
KİME:
Sadrâzam’a
KONU: 1926’da Yeniçeri Ocağı kladırılınca onlara ilişkin yevmiyye, ilûfe vb. harcamalar defterleri ve makbuzların tümünün yakıldığı.

 
KIZILBAŞLAR’A SALDIRILARI KARŞILIĞINDA SOLAK MEHMET PAŞAYA KOCAİLİ SANCAĞI ARPALIK OLARAK VERİLMİŞTİR.
YAZI: Evahir (1–10) Receb sene 1146 (aralık 1733 Padişah 1. Mahmud dönemi, o yıl Bağdad’a hücum edip şehri kuşatan İran Şahı, Nadir Şahı Topal Osman Paşa yenerek şehri kurtardı. 20 mayıs 1733’te Venedikliler ile Pasarofça Antlaşmasının şartları yenilendi. Avrupa tarzı ordu yetiştirme işi ele alındı.
KİMDEN: Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME: Kocaili (İzmit) Sancağı Mutasarrıfı Solak Mehmet Paşa’ya
KONU: Irak’a saldıran İranlılar (Kızılbaşlar) birçok defa Osmanlı Ordusu tarafından yenildikleri halde yine saldırılarını sürdürmekte oldukları bunları iyice çökertmek için Solak Mehmet Ali Paşa ile birlikte 1734 yılı İranlılar’ın üzerine yürümeleri padişah tarafından buyurulurken Solak Mehmet Paşa’ya Kocaili sancağı ARPALIK (ESKİDEN memurlara ücretine ek olarak 19 999 akçe – 166.66 kuruştan ibaret tımara denirdi) olarak verildiğine ilişkin Ferman verilmiştir.

 
ANKARA’NIN BİRÇOK KÖYÜNDEKİ ŞAH İSMAİL YANLISI TÜRKMEN KIZILBAŞLAR’IN HAKLARINDAN GELİNMESİ

YAZI: 9 Safer sene 987 (Mart 1579), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa (13 Ekim’de süikast yapılacak. Osmanlı–İran savaşları sürmekte, o yıl, Lala MustafaPaşa ve Özdemiroğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan veDağıstan’ı zaptetmeleri.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Ankara Beği’ne HÜKÜM
KONU: Ankara’nın birçok köyünde sapık inançlı Kızılbaşlar olup köylerden adak ve hediye toplayarak Şah İsmail’e ulaştırdıkları, bunların haklarından gelinmesi.

 
KERKÜK DAKOFA’DAKİ KIZILBAŞLAR’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 14 Ramazan sene 985 (Kasım 1577), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa, İrân’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl Lala MustafaPaşa ve Özdemiroğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı alarak ilk defa Osmanlı sınırı Hazar denizine ulaştı. Lehistan (Polonya) krallığının onaylanması.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Şehrizol Beğlerbeği’ne HÜKÜM
KONU: Şâh İsmail şâh olalı Kerkük’e bağlı Dokofa nahiyesinde birçok KIZILBAŞ olduğu, bunların yakalanıp yargılanmaları buyurulmaktadır.

ÇORUM DUL KÖYÜ’NDEN BEĞ ADLI KIZILBAŞ’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 22 Cemaziyelahîr sene 985 (Ağustos 1577), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran Şahı 1. Tahmasb’tı o yıl Lala Mustafa Paşa ve Özdemir oğlu Osman paşaların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ın alınması, Lehistan (Polonya) krallığının onaylanmas,ı Limaye Antlaşması’nın imzalanması.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Çorum Beği’ne ve Osmancık ve Çorum Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Çorum ilçesinin Dul köyünden Beğ adında bir kişi çevresine birçok kişileri toplayarak kadın erkek birlikte içki içtikleri, bu kişinin yakalanıp hakkında soruşturma yapılması.

HINIS KALESİ’NDEKİ 20 CEPNİ KIZILBAŞ’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 13 Rabiyülevvel sene 985 (Mayıs 1577), Padişah 3. Murad, Sadrâzam Sokollu Mehmed Paşa’dır. İran Şahı Tahmasb’dır.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Erzurum (Arz–ı Rum) Beylerbeğisi’ne HÜKÜM
KONU: Hınıs Kal’asında 20 kadar Çepni ile Şah’tan (İran’dan gelme) gelme KIZILBAŞLAR olduğu, bunların Kal’ ada bozgunculuk yaptıkları, bunlara karşı önlem alınması.

ŞEBİNKARAHİSAR’DAKİ KIZILBAŞLAR’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 28 Ramazan sene 985 (Ekim 1577) Padişah 3. Murad dönemi, o yıl Gürcistan alındı.
KİMDEN: Divân–ı Hümâyûn’dan
KİME:Karahisar Şarkî (Şebinkarahiser) Beyi ve Kadısı’na HüKÜM
KONU: Karahisâr Şarkî kazalarında Kızılbaş Mezhebine bağlı Rafızı İlhâd (Haz. Ebu Bekir ve Ömer’in halifeliğini kabul etmeyen, Allah’ın birliğine inanmayan, dinsiz) inancında kişilerin olduğu, bu kişilerin hakkında araştırma, soruşturma yapılması gerçekten böyle kişiler varsa yargılanıp cezalarının verilmesi için Karahisar Şarkî Beyi ve Kadısına HÜKÜM

BOZOK’TA ŞAH İSMAİL YANLILARININ İDAM EDİLMELERİ
YAZI: 20 Cemazielâhir sene 986 (Ağustos 1578)
Padişah 3. Murad dönemi İran’da Şah Tahmasb’tır.
Osmanlı Sadrâzamı: Lala Mustafa Paşa’dır.
O yıllar, Osmanlı–İran savaşları sürmekte, Fas’ta Portekizlile yapılan Vadiyüssebil savaşında Portekizliler yenildi.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Bozok (Yozgat) Beği’ne HÜKÜM
KONU: İran’da Şah İsmail adına çalışan fesad ehli’nin yakalanıp yokedilmeleri.

GAZİANTEP–BİRECİK‘TE VASIL KÖYÜNDE BAYAT TÜRKMENİ SÜLEYMAN’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 21 Şa’ban sene 986 (Ekim 1578), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Sokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıllar, Osmanlı –İran savaşları sürmekte, Osmanlı Devleti Toskana (İtalya) ile ticaret antlaşması imzaladı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Ayıntab (Gazi Antep)Beği’ne HÜKÜM
KONU: Gazi Antep ve Birecik arasındaki Vasıl köyünde Süleyman adında biri, Şam Bayadî Türkmen içinde biri “Ben Şah İsmail’im” diyerek devlete başkaldırınca ona yardım için 40–50 atlı toplayıp yardıma koştuğu, fakat üzerine varılınca yandaşları çil yavrusu gibi dağılıp kaçtıkları, bu Süleyman’ın yakalanıp cezalanması buyurulmaktadır.

TARSUS’TA BİN KADAR KİŞİNİN BAŞI OLAN KIZILBAŞ NUR BABA’NIN İDAM EDİLMESİ
YAZI: 9 Zilhicce sene 985 (1578), Padişah 3. Murat dönemi, SadrâzamSokollu Mehmet Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tı.
O yıl, Osmanlı – İran (1578–1590) savaşı devam etmekte, Lala Mustafa Paşa ve Özdemir oğlu Osman Paşa’ların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstanı almaları. Fasta Portekizlere karşı Vadiyüssebil zaferi Toskana (İtalya) ile ticaret antlaşması imzalandı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Tarsus Beği’ne veFason Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Tarsus yöresinde Nur Baba adındaki kişinin Kızılbaş olub Yukarı Canib (İran) ile ilgisi olduğu, bunu denetleyip söylenenler gerçek ise hemen hakkından gelinmesi.

BOZOK/BUDAKÖZÜ, ARTOVA İLÇELERİNDEKİ SAPIK İNANÇLI KİŞİLER’İN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 23 Muharrem sene 187 (Şubat 1579), Padişah 3. Muat dönemi, Sadrâzam: Sokollu Mehmet Paşa (o yıl 12 Ekim’de Sokollu Mehmet Paşa öldürüldü), İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıllar:e1578-1590 Osmanlı İran savaşları, 1577–1579 Özdemir oğlu Osman Paşa ve Lala Mustafa Paşa’nın Gürcistan ve Şirvan’ı alması.
KİMDEN:Padişah’tan
KİME: Bozok (Yozgat) Beyi’ne. Budaközü ve Artıkâbâd ve Tokat Kadılarına HÜKÜMKİ
Zeamete (geliri en az 20 000m, en çok 100 000 akçe olan)
KONU: Budaközü ve Artıkâbad (Artova) ilçelerinde sapık inançlılar olup İranla haberleşiyorlar diye zeamet sahibi Hamza, Bozok beyine şikâyet etmektedir.

İRAN’DAN PARA ALANLARIN HAKLARINDAN GELİNMESİ
YAZI: 28 Şa’ban sene 987 (Eylül 1579), Padişah 3. Muad dönemidir, İran’da Safavîler’den 1. Tahmasb bulunmaktadır. Sadrâzam Semiz Ahmed Paşadır. O yıl Lala MustafaPaşa ve Özdemir oğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan veDağıstan’ın alınması.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Artıkâbâd (Artova), Zile Kadılarına HÜKÜM
KONU: Artıkâbâd’ın Arap köyünden bazı kişilere verilmek üzere İrân’dan (Şah Tahmasb) 1500 Flori (11.yy’dan önce Floransa –İtalya’da– basılan altın para üzerinde zambak resmi bulunuyordu) geldiği, bunların kime olduğu araştırılması gerçek olduğu takdirde bu kişilerin haklarından gelinmesi (yokedilmeleri) için Zile kadısı görevlendirilmektedir.

SAPIK İNANÇLI ABDÜSSELAM’IN ORTADAN KALDIRILMASI
YAZI: 27 Ramazan sene 987 (Ekim 1579), Padişah 3. Murad, Sadrazam Lala Mustafa Paşa’dır. İran’da Şâh 1. Tahmasb.
O yıl, Lala Mustafa Paşa ve Özdemir Oğlu Osman Paşaların Gürcistan, Şirvan ve Dağıstan’ı almaları.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Bağdad Beylerbeyi’ne HÜKÜM
KONU: Abdüsselâm adındaki kişi halkı doğru yoldan sapıtmaya, batıl mezheplilerle işbirliği yaptığı, sapık inançlı olduğu, buradaki olayları İran’a bildirdiği, bu kişinin ortadan kaldırılması uygun olacağı.

AMASYA’DAKİ KIZILBAŞ TÜRKMENLER’İN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 28 Receb sene 989 (Ağustos 1581), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Koca Sinan Paşa, İran Şahı 1. Tahmasb’tır.
O yıl Fransa’ya 3. defa kapitülâsyon verilmes,i İspanya ile üç yıllık silâh bırakışması imzalandı.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Amasya Kadısı ve Amasya Beği’ne, Çorum, zile, Turhal, İskilip, Osmancık, (Ortova) Artuk–Âbâd, Hüseyin Âbad (Alaca), Güleş, Ortapâre, Emine–Pazarı, Mahd–Uzeb, Kazâbad Katar, Kara–Hisâr, Murle, Musa Kadılarına HÜKÜM
KONU: Amasya sancağı ilçelerine bağlı kasaba ve köylerde çok KIZILBAŞ olup geceleyin kadın, kız oğlanlarla toplanıp cem’ ettikleri, Hazret–i Ebu Bekir, Ömer ve Osman’a hakaret edip, Sünnîlere Yezid dedikleri, sapık inançlı oldukları, bu Kızılbaşları tukuklayıp yargılayın söylendiği gibi iseler vereceğim emrim üzere cezalandıracaksınız buyurulmaktadır.

HAYMANA’DA AYNA YAZICI’NIN SAPIK İNANÇLI OLDUĞU HAKKINDA GELİNMESİ
YAZI: 13 Muharrem sene 990 (Ocak 1582), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Koca Sinan Paşa, İrân’da Şâh 1. Tahmasb’tır. Osmanlı Devleti Doğu’da eğemenliğini sürdürmek istemektedir.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Karaman Beylerbeyi’ne, Ankara ve Turgud Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Haymana hâsları (yıllık geliri yüz bin akçeden – 6666.6 kuruş) reâyasından olan Ayna Yazıcı’nın fesat takımından (sapık inançlı) olduğu başkalarını da yanlış yola götürdüğü bunların haklarından gelinmesi buyurulmaktadır.

İSTANBUL TAHTAKALE’DE BOYUNLARIVURULAN MELAMİ DERVİŞLER
YAZI: 1 Cemaziyelâhir sene 990 (24 Mayıs 1582) Padişah 3. Murad dönemidir.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: İzvornik ve Gradcaniçe ve Memlihateyn Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Saray–Bosna’da birçok sapkın olduğu (Melâmi tarikatına bağlı Hamza Bâli 1562’de İstanbul’da Tahtakale’de Deveoğlu yokuşunda dervişleriyle birlikte boyunları vuruldu– Hamzavîler Ayaklanması) bunların Hamza Bâlî’nin adamları olduğu.

İRAN’DAN ALINAN HALKI KIZILBAŞ OLAN HOY KASABASI’NIN HALKININ HAKLARINDAN GELİNMESİ
YAZI: 22 Rebiyü–l–ûlâ sene 991 (Mart 1583), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam; Kanijeli Suyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl, Özdemiroğlu Osman Paşa Şirvan’ı aldı, Türk sınırı ilk defa Hazar denizine ulaştı.
KİMDEN:
Padişahtan
KİME:
Van Beğlerbeği’neHÜKÜM
KONU: KIZILBAŞ’tan yeniden alınan HOY kasabasının halkı çoğunlukla sapık inançlı olduklarından EHL–İ SÜNNET CEMAATI’na kötülük yapmaya hazır oldukları gibi Van yöresinden bazı önemli haberler ÖTECANİB (İran)a duyurmaktadırlar, bu gibilerin yakalanıp denetlenmesi, sapık inançlı olanları da şeriat üzere yargılayıp haklarından (yok etme, sürgün, idam etme) gelinmesi istenmektedir.

ROMANYA SİLİSTRE HIRSOVA SERACA KÖYÜ’NDE SAPIK İNANÇLI ŞEHSUVAR’IN YOK EDİLMESİ
YAZI: 8 Şevval sene 991 (Ekim 1583), padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl Özdemir Oğlu Osman Paşa Şirvan’ı aldı. O dönemde sınırımız Hazar denizine ulaştı, fakat saraya rüşvet ve süiistimal girdi.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Silistre sancağındaki Kadılara HÜKÜM
KONU: Silistre Sancağı Hırsova (Romanya’da) ilçesi Seraca köyünde Şehsüvar adındaki kişinin sapık inançlı olup Hazret–i Ebu Bekir, Ömer ve Osman’a küfürettiği kanıtlandığı bunun hakkından (yok edilmesi) gelinmesine ilişkin buyuruldu.

ÇORUM’DA ÜÇ HALİFEYE HAKARET EDEN KIZILBAŞLAR’IN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 24 Şa’ban sene 992 (Ağustos 1584), Padişah 3. Murad dönemi, sadrâzam Özdemir Oğlu Osman Paşa, İran’da 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Çorum ve Göl Kadılarına HÜKÜM
KONU: Çorum ilçesinde bazı kişiler ehli sünnet olmayıp KIZILBAŞ oldukları, Hazret–i Ebu Bekir, Ömer ve Osman’a hakaret ettikleri, bunların yetkililerce denetlenmesi istenmektedir.

TEKE’DEKİ SUHTELERİN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 19 Zilkade sene 992 (Kasım 1584) Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam: Özdemiroğlu Osman Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Teke (Antalya) Beği’ne HÜKÜM, Elmalu ve Finike Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Antalya yöresinde SUFTELAR(x) ahalinin mal ve canına kast ettikleri gibi köylere saldırarak kadın ve oğlanları dağa kaldırdıkları, bazı kişileri de yaraladıkları, yetkililerin bu eşkıyayı yakalamaları isteği.
(x) Türkmen Aleviler Kastediliyor.

BOZOK (YOZGAT)TA VERGİSİNİ VERMEYEN ALEVİ TÜRKMENLER
YAZI: 5 Muharrem sene 993 (Ocak 1585), Padişah 3. Murat dönemi, Sadrâzam Özdemiroğlu Osman Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl Vezir–i A’zam Özdemiroğlu Osman Paşa’nın İran’la savaşları ve Azerbaycan’ı alması.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Bozok (Yozgat) Beyi’ne HÜKÜM
KONU: Şarkipare ilçesinde Conkar ALEVİ CEMAAT’ından bazı kişiler devlete ilişkin vergilerini vermediklerinden tutuklanıp hapse götürülürken onları kurtarmak için yapılan kavgada bazı kişiler yaralandığı, bu, görevlilere karşı gelenlerin haklarından gelinmesi isteği.

ÇANKIRI–KALACIK–KURŞUNLU İLÇELERİNE BAĞLI BAZI KÖYLER’DEKİ KIZILBAŞLAR’IN HAKLARINDAN GELİNMESİ
YAZI: 23 Şa’ban sene 1585 (Şubat 1585), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Hadım Mesih Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır.
O yıl, Vezir–i a’zam Özdemir oğlu Osman Paşa’nın İran savaşları, Azerbaycan’ın alınması, Murad döneminde kapıkulu disiplini bozuldu, sarayda rüşvet, süiistimal alıp yürüdü.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Kengri (Çankırı), Kal’cık, Kurşunlu ve (?) Paşa medresesinden munfasıl (ayrılmış) Abdiye HÜKÜM
KONU: Çankırı, Kal’acık ve Kurşunlu ilçelerine bağlı bazı köyler ahalisi padişaha dilekçe sunup, bu yöre köylerinde KIZILBAŞLAR olup Şah’a adak götürüp oradan tac ve giysi getirip toplantı yaptıkları, Halife Ebu Bekir, Ömer ve Osman’a hakaret ettikleri, bunların haklarından gelinmesini istemektedirler.

AMASYA SARAY SİLAHTARLARINDAN MEHMET’İN “İÇKİ BANA “HARAM”DEĞİLDİR” DEDİĞİ İÇİN KATLEDİLMESİ
YAZI: 5 Cemaziyelulâ sene 994 (Mayıs 1586), padişah 3. Murad dönemi, Sadrâzam Hadım Mesih Paşa, İran’da Şâh 1. Tahmasb’tır. O yıl Osmanlı–İran savaşı devam etmektedir, Azerbaycan’da Ferhat Paşa ilerlemektedir.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Amasya Beği’ne ve Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Amasya’da saray silâhdarlarından Mehmed adındaki kişi sarhoş olarak mahkemeye geldiği, “Ben kâfirim içki bana haram değildir” diye sözettiği, bu kişi diğer zamanda da öteye beriye saldırdığı için bunun katledilmesi için buyruldu.

VİLAYET–İ RUM’DAKİ SUHTELERİN CEZALANDIRILMASI
YAZI: Muharrem sene 996 (Aralık 1587), Padişah 3. Murat dönemi, sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 2. Şâh İsmail’dir. O yıl İspanya ile silâh bırakışmanın 2 yıl daha uzatılması, Lehistan (Polonya) ile barışın yenilenmesi.
KİMDEN: Padişah’tan
KİME: Hacı Piri ve Venura (?) Kadıları’na HÜKÜM
KONU: Rum vilhayetinde Suhte (softa) takımı yöre ahalisinin mal ve canına kast ettikleri, köyleri basıp, yolları kestikleri, yetkililerin bunların kötülüğünden ahaliyi kurtarması

ZINDIK TAŞÇIOĞLU YUSUF’UN CEZALANDIRILMASI

 

YAZI: 10 Cemaziyelâhir sene 996 (Nisan 1588), Padişah 3. Murad dönemi, Sadrhazam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da Şâh 1. Abbas o yıllarda Osmanlı –Avusturya savaşları sürüp gitmektedir, ilk defa Türk sınırları Hazar denizine dayandı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Ankara Sancak Beği, Ankara ve Çukurcuk kadılarına HÜKÜM
KONU: Küfrüne hüküm olunup öldürülen Nebi Oğlu Hasan’ın yakınlarından Taşçı Oğlu Yusuf’un zındık olduğu haşr ü neşri (ölülerin kıyamet günü bir araya toplanması ve dağılması) inkâr ettiği sapık inançlı olduğu, bunun yargılanıp cezalanması.

ÇORUM HIZIRBEY KÖYÜNDEN SAPIK İNANÇLI ALİ VE OĞLU MEHMET’İN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 5 Cemaziyelâhir sene 1000 (Mart 1592), Padişah 3. muad dönemi, Sadrâzam Kanijeli Siyavuş Paşa, İran’da şâh 1. Abbas’tır. O dönemde, lehistan Osmanlı himayesini kabuletti, Türk sınırı ilk defa Hazar denizine ulaştı, kapıkulu’nun disiplini bozulmaya başladı, saray rüşvet, süi istimâl girdi.l
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Çorum Sancağı Beği’ne ve Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Çorum ilçesinde Hızırbey köy halkından Ali ile oğlu Mehmed’in sapık inançlı oldukları, Hazret–i Ebu Bekir, Ömer ve Osman’a hakaret ettikleri, bazı kadınlara sarkıntılık yaptıkları şikâyeti üzerine haklarında soruşturma yapılması.

MUCUR’DAKİ YENİÇERİLER’İN CEZALANDIRILMASI
YAZI: 14 Ramazan sene 1003 (Mayıs 1595), Padişah 3. Mehmed dönemi, o yıl 16 Ocak’ta 3. Murad vefat etti, yerine yukarıda adı geçen oğlu 3. Mehmed tahta geçti. Avusturya cephesinde: Estergon, Eflâk’ta Yerköyü (Guigero–Romanya’da) bozgunları, Venediklilerle kapitülasyonların yenilenmesi, Cenevizlilerle ticaret antlaşması imzalandı.
KİMDEN:
Padişah’tan
KİME:
Hâcı Bektaş Kadısı’na HÜKÜM
KONU: Mucur’da yeniçerilerden Bekir ve Bali adındaki kişiler Hacı Bektaş dervişlerinden Hacı Said ve Mucur’dan ve Rahmatlu köylerinden bazı kişilerin paralarını, develerini ve nikâhlı kadınları alarak ahaliye baskı yaptıkları, bu kişilerin yargılanıp cezalarının verilmesi.